Τίνα Μανδηλαρά
Αν ο Σον Κόνερι μπορεί να σκοτώσει τη Μέριλιν Μονρόε σε μια ταινία εξ ολοκλήρου φτιαγμένη με AI, τότε κάλλιστα μπορούμε να ξαναζωντανέψουμε τον άνθρωπο που εφηύρε ουσιαστικά το σινεμά με τη ψευδαίσθηση της κίνησης, τον Ίντγουιρντ Μάιμπριτζ ξαναζώντας το παρελθόν σε μια σκηνή από το μέλλον. Πρόκειται για δυο απτά παραδείγματα που έχουν ήδη γίνει ταινίες δίνοντας αφορμή για προβληματισμό για την άμεση σύνδεση της τεχνητής νοημοσύνης με το σινεμά. Χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη, μπορεί να δούμε ηθοποιούς που έχουν φύγει από τη ζωή, όπως η Αλίκη Βουγιουκλάκη, να ξαναζωντανεύουν στη μεγάλη οθόνη ενώ άλλοι, σημερινοί πρωταγωνιστές, όπως στο Brutalist να μιλούν άπταιστα ξένες γλώσσες και να επιχειρούν πράγματα που κανένας δεν θα τολμούσε να φανταστεί.
Μπορεί λοιπόν οι ηθοποιοί του Χόλλυγουντ να έχουν τερματίσει προ πολλού την απεργία τους που είχε ως θέμα τον ενδεχόμενο αφανισμό τους από την τεχνητή νοημοσύνη αλλά οι εξελίξεις σε αυτό τον τομέα είναι καταιγιστικές. Το θέμα της Τεχνητής Νοημοσύνης και η αναπόδραστη επέλαση της σε σχέση με το σινεμά είναι αντικείμενο συζήτησης αναφορικά με την επικείμενη τελετή των Όσκαρ καθώς έχει εισχωρήσει στις υποψηφιότητες αλλά και στο 27ο Φεστιβάλ Νοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, που ξεκινά στις 6 Μαρτίου, το οποίο έχει μεγάλο αφιέρωμα στην Τεχνητή Νοημοσύνη.
Ξαναζωντανεύοντας τη Μέριλιν.
Δεν είναι λίγες οι ταινίες που προσπαθούν να αναπαραστήσουν εικονικές πραγματικότητες και σενάρια βγαλμένα από το μέλλον με πρωταγωνιστές διάσημους ηθοποιούς του παρελθόντος είτε ως πεδίο πειραματισμού, περιέργειας ακόμα και ως εγχειρήματα γεμάτα χιούμορ. Ειδικά η deepfake τεχνολογία και ο κόσμος της εικονικής πραγματικότητας μπορούν, κυριολεκτικά, να επαναφέρουν παλιούς πρωταγωνιστές, που έχουν φύγει προ πολλού από τη ζωή, ξανά στη μεγάλη οθόνη. Αυτό έκανε, για παράδειγμα, η Ρέιτσελ Μακλίν με την ταινία της Duck, που παρακολουθεί τον Σον Κόνερι στην προσπάθειά του να σκοτώσει ως πράκτορας τη Μέριλιν Μονρόε.
Η ταινία που συνδυάζει στοιχεία φιλμ νουάρ, sci-fi και video game, πρόκειται να προβληθεί στο 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και εξετάζει τις διαφορετικές πτυχές της τεχνητής νοημοσύνης, τη σχέση της με το σινεμά, τους μηχανισμούς της πρόσληψης και της μάθησης αλλά και τη συνολικότερη επίδραση της στην τέχνη. Πόσο σίγουροι, άραγε, θα μπορούμε, όμως, να είμαστε ότι αυτό που βλέπουμε είναι αλήθεια και όχι ψέματα; Σε ποιο βαθμό ο ηθοποιός που θα βλέπουμε, θα είναι ο πραγματικός και ποιο το ομοίωμά του;
Στην ταινία «The Brutalist», που είναι υποψήφια για Οσκαρ, με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης οι δύο κεντρικοί πρωταγωνιστές Εΐντριεν Μπρόντι και Φελίσιτι Τζόουνς μιλούν ουγγρικά ενώ στην πραγματικότητα δεν έχουν αρθρώσει λέξη
Αντιδράσεις έχει ήδη προκαλέσει, για παράδειγμα, η αποκάλυψη ότι στην ταινία “The Brutalist”, που είναι υποψήφια για αρκετές κατηγορίες στα προσεχή Όσκαρ χρησιμοποιήθηκαν εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που βοήθησαν ώστε οι δυο κεντρικοί πρωταγωνιστές Έντριεν Μπρόντι και Φελίσιτι Τζόουνς να ακούγονται ότι μιλούν ουγγρικά ενώ στην πραγματικότητα δεν έχουν αρθρώσει λέξη! Ο μοντέρ δικαιολόγησε την απόφασή του να χρησιμοποιήσει το λογισμικό κλωνοποίησης φωνής Respeecher για να κάνει τους ήρωες να μιλούν ουγγρικά γιατί, όπως ισχυρίστηκε, θεώρησε ως Ούγγρος ότι δεν θα τα κατάφερναν επ ουδενί ηθοποιοί που δεν εξοικειωμένοι με τη γλώσσα. Και φυσικά δεν περιορίστηκε μόνο στη φωνή: στο τέλος της ταινίας φρόντισε να παρουσιάσει τα κτίρια των σχεδιαγραμμάτων που υποτίθεται έκανε ο κεντρικός ήρωας, με ακρίβεια με τη βοήθεια AI.
Σύμφωνα με τους παραγωγούς αυτή η κίνηση του μοντέρ διευκόλυνε τη δουλειά τους και τους εξοικονόμησε χρήματα, κάτι που λένε μπορεί να βοηθήσει και άλλους συντελεστές ώστε να μειώνουν το κόστος παραγωγής και να γλυτώσουν χρόνο. Διάφορα εργαλεία όπως το ScriptBook μπορεί να βοηθήσει τους συντελεστές μιας ταινίας όχι μόνο να αναλύσουν τα σενάρια για πιθανά λάθη και να τα ‘ανασκευάσουν’ αν χρειαστεί αλλά να προβλέψουν ακόμα και τις εισπράξεις στο box office και την ενδεχόμενη επιτυχία! Αυτό το έχει εφαρμόσει ήδη η 20th Century Fox για να αναλύσει το σενάριο του Logan αλλάζοντας την πλοκή.
Την Αλίκη Βουγιουκλάκη σχεδιάζουν να ξαναζωντανέψουν σε ταινία που θα είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα εικονικής πραγματικότητας - μόνο που περιμένουν τη συγκατάθεση του γιου της για μια τέτοια κίνηση
Άλλοι πάλι δημιουργοί χρησιμοποιούν ειδικά visual effects για να βελτιώσουν την ερμηνεία ενός ηθοποιού, κάτι που δημιουργεί αμφιβολίες για το κατά πόσο τελικά η ερμηνεία είναι του ηθοποιού ή όχι: προς το παρόν το εφαρμόζει η Disney με το Face Director στα animation και τις παιδικές ταινίες αλλά τι θα γίνει όταν υιοθετηθεί ευρέως; Θα είναι ο ηθοποιός που θα ερμηνεύει ή θα είναι αποτέλεσμα deepfake;
Σε αυτό το πλαίσιο της εικονικής πραγματικότητας σχεδιάζουν στην Ελλάδα να ξαναζωντανέψουν τη Βουγιουκλάκη σε ταινία που θα είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα εικονικής πραγματικότητας-μόνο που περιμένουν τη συγκατάθεση του γιου της για μια τέτοια κίνηση. Είναι και αυτό ένα σενάριο, πολύ απτό και όχι πλέον επιστημονικής φαντασίας που ανοίγει ένα κύκλο συζητήσεων για το κατά πόσο είναι ηθικό και επιτρεπτό να ‘ζωντανεύουν’ άνθρωποι που έχουν φύγει από τη ζωή. Άλλοι πάλι υπερτονίζουν τα πλεονεκτήματα του AI καθώς μπορεί να βοηθήσει στο να μειωθεί το κόστος της παραγωγής μιας ταινίας μέσω αλγορίθμων αλλά και να αντιπροτείνει ιδανικά μέρη για γύρισμα χωρίς το λεγόμενο ρεπεράζ.
Μπορεί, επίσης, να δείξει με ακρίβεια τα κόστη και να βοηθήσει στο σενάριο. Μάλιστα, πολλοί είναι οι σκηνοθέτες που έχουν αξιοποιήσει ήδη τις πολλαπλές δυνατότητες που δίνει η τεχνολογία στον σκηνοθέτη για τη συγγραφή του σεναρίου: το πως ακριβώς μπορούν οι σκέψεις και οι σημειώσεις ενός σκηνοθέτη να μετατραπούν σε σενάριο ταινίας ήταν το θέμα που διαχειρίστηκε, για παράδειγμα ο σκηνοθέτης Μπρεχτ Βανχάουτε στο ντοκιμαντέρ “Ethereal Rhythms, Everything Rhymes”, που επίσης θα προβληθεί στο φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης. Σε αυτό ο θεατής παρακολουθεί πως οι προσωπικές σημειώσεις που κρατάει ο σκηνοθέτης σε ένα ημερολόγιο μαζί με διάφορα σκίτσα μπορούν να ζωντανέψουν στην οθόνη, μέσω της τεχνικής μετατροπής του κειμένου σε εικόνα-κάτι ανήκουστο αν το σκεφτεί κανείς!
Αντίστοιχα αδιανόητο και στοιχειωτικό φαντάζει το 512επί512 του Αρτούρ Σοπάν, όπου ένας χρήστης του διαδικτύου, με τη χρήση της τεχνολογίας AI προσπαθεί να ανακατασκευάσει το πρόσωπο της Φρανσίν Ντεκάρτ, της νεαρής κόρης του φιλοσόφου Ρενέ Ντεκάρτ, βασιζόμενος στον μύθο πως ο φιλόσοφος είχε κατασκευάσει ο ίδιος ένα ρομπότ με το πρόσωπο της κόρης του μετά τον θάνατό της!
Την ταινία μπορεί κανείς να τη δει, επίσης, στο προσεχές 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ μαζί με το About a Hero που έχει ήδη προκαλέσει πολλές συζητήσεις στην κινηματογραφική κοινότητα με τους δημιουργούς της ταινίας να δίνουν στα μηχανήματα τεχνητής νοημοσύνης τις ταινίες του Βέρνερ Χέρτζογκ και εκείνα αξιοποιώντας το έργο του σκηνοθέτη φτιάχνουν ένα εντελώς δικό τους φανταστικό σενάριο όπου ο υποτιθέμενος αφηγητής Βέρνερ Χέρτσογκ ταξιδεύει στο Γκετουκίρχενμπουργκ για να εξερευνήσει τον μυστηριώδη θάνατο ενός εργάτη. Στην ταινία δεν βλέπουμε μόνο να αποκαλύπτεται το φανταστικό σενάριο που δημιούργησαν τα μηχανήματα της Τεχνητής Νοημοσύνης αλλά επίσης παρακολουθούμε συνεντεύξεις με καλλιτέχνες, φιλοσόφους και επιστήμονες που αναλύουν τις έννοιες της αυθεντικότητας, της αθανασίας και της ψυχής στην εποχή του AI.
Ξανακερδίζοντας τη νιότη.
Προτού, φτάσουμε, όμως, στην ανθρώπινη ψυχή, μπορούμε να περάσουμε από το σώμα, όπου και εκεί οι αλλαγές που προκαλεί η τεχνολογία είναι αδιανόητες καθώς οι ηθοποιοί μπορούν να εμφανίζονται χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη πολλά χρόνια μεγαλύτεροι, χωρίς τη βοήθεια του απαραίτητου μακιγιάζ που διεκδικεί πάντα βραβεία ως κατηγορία στα Όσκαρ-και κυρίως πολύ νεότεροι, κάτι σχεδόν αδύνατον μέχρι σήμερα. Αυτό σημαίνει ότι οι ταινίες μπορούν να ανατρέχουν στο παρελθόν χωρίς φόβο και κυρίως χωρίς κόστος αφού αρκεί να διαθέτουν ένα πρόγραμμα ακόμα πιο φτηνό από το πολύπλοκο CGI: το είδαμε ήδη να το εφαρμόζει ο Μάρτιν Σκορσέζε στην ταινία του “Ιρλανδός” χαρίζοντας πίσω τη νιότη στον Ρόμπερτ Ντε Νίρο και ανοίγοντας την όρεξη και σε άλλους ηθοποιούς και σκηνοθέτες. Χάρη στη συγκεκριμένη χρήση της τεχνολογίας ψηφιακής αντιγήρανσης ο Τομ Χανκς και η Ρόμπιν Ράιτ θα εμφανιστούν πολύ νεότεροι σε κρίσιμες στιγμές της ταινίας “Here”, βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα του Ρίτσαρντ Μακουάιρ σε σκηνοθεσία Ρόμπερτ Ζεμέκις.
Δείτε το βίντεο: Πως ο Ντε Νίρο κέρδισε την χαμένη του νιότη στον «Ιρλανδό»
Οι σχετικές ανακοινώσεις έχουν προκαλέσει μάλιστα εμφύλιο ανάμεσα στους ηθοποιούς καθώς πολλοί είναι αυτοί που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον αφού θα μπορούν να αντικαθίστανται από τα ακριβή ή παραλλαγμένα ομοιόματά τους. Η Λίζα Κόντροου από τα “Φιλαράκια” έκανε σχετικές δηλώσεις λέγοντας πως αναρωτιέται αν σε λίγο θα μείνει δουλειά για τους ανθρώπους.
Αντικρούοντας αυτή την άποψη και υπερασπιζόμενος την επιλογή του σκηνοθέτη του ο Τομ Χανκς υποστήριξε πως με αυτό τον τρόπο εξοικονομήθηκε ενέργεια και χρήμα και έτσι κατάφεραν να κάνουν τη δουλειά ενός έτους σε “ενα νανοδευτερόλεπτο”. Η τεχνολογία, όμως, όχι μόνο μπορεί να αντικαταστήσει τους ηθοποιούς αλλά μπορεί να μας ταξιδέψει αιώνες πίσω, όπως αναμένεται να κάνει ένας από τους άρτιους χειριστές της τεχνολογίας σε σχέση με το σινεμά, ο Νόλαν με την “Οδύσσειά” του, που γυρίζεται αυτόν τον καιρό στα μέρη μας, αλλά και να αντιληφθεί τι θέλει να δει ο θεατής ώστε να προσαρμόσει ακόμα και τον προγραμματισμό.
Μπορούν να χορέψουν τα ρομπότ;
Αυτή είναι η πιο ανατρεπτική απάντηση, που συνιστά την ίδια στιγμή και διασκεδαστική ερώτηση, ένα ταυτόχρονο σχήμα που συνέλαβε η πολυτάλαντη ηθοποιός, εικαστική δημιουργός και σκηνοθέτης Τίλντα Σουίντον για να σχολιάσει το γεγονός της απότομης ανόδου της τεχνητής νοημοσύνης και της ξαφνικής εισβολής στη ζωή μας. Στην ταινία The Hexagonal Hive and a Mouse in a Maze που ετοίμασε μαζί με τον Μπάρτεκ Τζιάντος η Σουίντον αναρωτιέται μήπως κάθε σκέψη είναι κίνηση, και κάθε κίνηση σκέψη. Τι είναι τελικά η νοημοσύνη και πότε είναι τεχνητή; Μπορούν να χορέψουν τα ρομπότ;
Μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να μεγαλώσουν; Ποιες είναι οι αξίες και οι δεξιότητες που κληροδοτούμε ως κοινωνίες μέσω του παιχνιδιού και της χειροτεχνίας, μέσω των ιστοριών και του σινεμά; Θέτοντας αυτά τα ερωτήματα η ταινία μας κάνει να αναρωτηθούμε αν τελικά η τεχνητή νοημοσύνη φωτίζει διάφορα ερωτήματα για το πως μαθαίνουμε, πως δημιουργούμε και πως κάνουμε, εν τέλει, τέχνη.
Η ταινία, μαζί με τις υπόλοιπες που εμπνέονται από το θέμα, θα προβληθεί στο 27ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου παράλληλα θα διοργανωθεί και σχετικό masterclass με θέμα «Η επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης στην τέχνη», δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό να περιηγηθεί στη συναρπαστική σχέση μεταξύ Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) και Τέχνης.
Στη συζήτηση θα συμμετέχει μια πλειάδα εκλεκτών προσκεκλημένων από διαφορετικούς τομείς όπως η ηθοποιός Στεφανία Γουλιώτη, που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή ύστερα από τη συμμετοχή της στην 24ωρη παράσταση The Second Woman που είδαμε στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση αλλά και τη συμμετοχή της στο Maestro του Παπακαλιάτη, ο εικαστικός καλλιτέχνης και σκηνοθέτης Γιώργος Δρίβας, ο ιδρυτής και πρόεδρος του Ινστιτούτου Φιλοσοφίας και Τεχνολογίας Γιάννης Σταματέλλος, ο τραγουδοποιός Κωστής Μαραβέγιας και η καλλιτέχνις και καθηγήτρια στο UCLA Lauren Lee McCarthy. Όλοι μαζί θα διερευνήσουν τις δυνατότητες και τις προκλήσεις που παρουσιάζει η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) στην Τέχνη, ανοίγοντας ένα παράθυρο στο μέλλον της δημιουργίας. Στόχος τους η εξερεύνηση των συνόρων της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Παράλληλα, οι επισκέπτες θα μπορούν να προβληματιστούν αλλά και να εμπνευστούν από την εικαστική εγκατάσταση που συνδυάζει τέχνη με την AI τεχνολογία με τη συμβολή της Cosmote του ομίλου Telecom.
Πρόκειται για το έργο LAUREN: Anyone Home? της καλλιτέχνιδος και καθηγήτριας στο UCLA Lauren Lee McCarthy που θα παρουσιαστεί στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Προβλήτα Α, Λιμάνι Θεσσαλονίκης). Εκεί ως μια άλλη Alexa, παρακολουθεί και ελέγχει το σπίτι των επισκεπτών της εικαστικής εγκατάστασης. Η εμπειρία ξεκινά με την εγκατάσταση έξυπνων συσκευών, όπως κάμερες, μικρόφωνα, κλειδαριές, βρύσες και οικιακές συσκευές, που μετατρέπουν τον χώρο σε ένα πλήρως συνδεδεμένο έξυπνο σπίτι.
Τι σημαίνει λοιπόν να καταργούνται τα όρια ανθρώπου και μηχανής και πόσο αυτοματοποιημένος, χωρίς τη δική μας παρουσία, μπορεί να γίνει ο κόσμος μας; Μέσα από αυτήν την εμπειρία, το Lauren μας προσκαλεί να σκεφτούμε τον έλεγχο που ασκεί η τεχνολογία στον προσωπικό του χώρο, προσφέροντας μια διαφορετική ματιά στο τι μπορεί να σημαίνει πραγματικά «έξυπνη» τεχνολογία. Το έργο απέσπασε το Βραβείο Human AI Art Award, το οποίο αποτελεί κοινή πρωτοβουλία της Telecom και του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Βόννης.
φωτογραφία εισαγωγής: H ταινία «I, Robot» του 2004 πραγματεύεται την ικανότητα ενός νοήμονος ρομπότ να προσομοιώσει από ανθρώπινα συναισθήματα μέχρι και πρωτότυπη τέχνη. Είκοσι χρόνια αργότερα, το σενάριο μοιάζει πιο αληθινό από ποτέ
