Μαρία Κατσουνάκη ( kathimerini.gr)
Εκανε την πρεμιέρα της χθες στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο πλαίσιο της documenta 14 και θα προβάλλεται συνεχώς επί εκατό ημέρες, σε λούπα.
Διαρκεί 95 λεπτά. Σκηνοθέτης της είναι ο Μπανγκλαντεσιανός καλλιτέχνης Naeem Mohaiemen και γυρίστηκε στο παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού.
Το έρημο μέρος, με τα «αποκαΐδια»-ενθυμήματα μιας εποχής: κτίρια, σκελετοί αεροσκαφών, πίνακες ανακοινώσεων, κυλιόμενες σκάλες, ό,τι συνθέτει ένα αεροδρόμιο. Μόνο που όλα είναι «πρώην». Ενα ιδιότυπο μνημείο-μουσείο του πρόσφατου παρελθόντος (σταμάτησε να λειτουργεί το 2001). Χρησιμοποιήθηκε τελευταία ως προσφυγικός καταυλισμός.
Στην ταινία δεν υπάρχει ίχνος ζωής. Για την ακρίβεια, πρωταγωνιστεί ένας άνθρωπος (ο εξαιρετικός, Ελληνοϊρανός ηθοποιός Βασίλη Κουκαλάνι) αλλά είναι τόσο αφομοιωμένος από το χώρο που δεν ξέρεις αν παρακολουθείς το εσωτερικό «τοπίο» ενός ανθρώπου ή την ανθρωπομορφική διάσταση ενός τοπίου.
Τίτλος: «Tripoli Cancelled» («Τρίπολη ακυρώθηκε»), συμπαραγωγή Μπανγκλαντές – Ελλάδος για τη documenta 14.
Παρουσιάζει μια εβδομάδα, ως ημερολογιακή καταγραφή, από τη ζωή ενός ανθρώπου, παγιδευμένου σε ένα αεροδρόμιο για αδιευκρίνιστο διάστημα. Είναι κρατούμενος ή ζει εκεί με τη θέλησή του; Δεν υπάρχουν φύλακες και φράκτες.
Μόνο κούκλες ντυμένες με τις στολές των Ολυμπιακών Αερογραμμών. Τραγούδια της Μελίνας Μερκούρη και των Boney M. Κατά διαστήματα ακούγεται η φωνή του ανθρώπου να διαβάζει επιστολές στη γυναίκα του, που κινούνται από τη φαντασίωση στην απόγνωση.
Το σενάριο είναι εμπνευσμένο από την ιστορία του πατέρα του Naeem Mohaiemen, ο οποίος ήταν εγκλωβισμένος επί εννέα ημέρες, το 1977, στο αεροδρόμιο της Αθήνας, αφού έχασε το διαβατήριό του στην Ινδία.
Ο πρωταγωνιστής φοράει ένα μπεζ κουστούμι διαρκώς. Διπλώνει προσεκτικά το σακάκι, όταν χρειάζεται προσκεφάλι για να κοιμηθεί (πάνω σε μια ταινία για τη μεταφορά αποσκευών). Ξυρίζεται για να είναι «ευπαρουσίαστος», όπως λέει στις επιστολές του. Πίνει το ρόφημά του στο μέσο ενός αεροδιαδρόμου. Χαζεύει το ταμπλό των ανακοινώσεων με την τελευταία πτήση: Β 737 για Παρίσι now boarding. Παίζει με τους έλικες.
Υποδύεται τον πιλότο, μιμούμενος τις κινήσεις αλλά και τους ήχους της μηχανής. Παριστάνει τον ταξιδιώτη που πιάνει την κουβέντα με έναν (φανταστικό) μπάρμαν. Ανεβαίνει στον πύργο ελέγχου για να ρυθμίσει την κυκλοφορία. Σε μια άδεια αίθουσα αναμονής ανοίγει το μαγνητόφωνο και χορεύει το «Rivers of Babylon».
Γελάει, θυμάται, καπνίζει, βουρκώνει· είναι σαν μια πολύτροπη «εγκατάσταση». Δεν ξέρεις αν παρακολουθείς τα ερείπια του «μνημείου» μιας άλλης εποχής ή τα ξέφτια μιας ανθρώπινης ζωής. Μια προσομοίωση αεροδρομίου και βίου.
Μπορεί, πράγματι, το «Tripoli Cancelled» να λειτουργεί «ως μνημείο ενός αεροδρομίου που στο μέλλον δεν θα υπάρχει με αυτήν τη μορφή». Ή «η μικρή ανθρώπινη κλίμακα του πρωταγωνιστή της ιστορίας να συμβολίζει τους απάτριδες μετανάστες τού σήμερα», όπως αναφέρει το δελτίο Τύπου.
Μπορεί, πράγματι, η «Χάνα Αρεντ και η ιδέα του ανθρώπου “φαντάσματος”» ή «η φράση “Der Muselmanner” (στα Γερμανικά “του Μουσουλμάνου”) που χρησιμοποιείτο στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Αουσβιτς για να περιγραφεί ο κρατούμενος που είχε παραδοθεί», να έχουν τροφοδοτήσει την έμπνευση του σκηνοθέτη.
Ομως εκείνο που υπνωτιστικά παρακολουθεί ο θεατής είναι ένα πρώην δημόσιο κτίριο άδειο από ζωή και γεμάτο από τέχνη. Τρίμματα μιας αλλοτινής ύπαρξης που ανοίγουν διαδρομές, προκαλώντας αναπάντεχες «συναντήσεις» ανάμεσα στο χθες και στο αύριο.
Το παρόν είναι απόν. «Πότε ο άνθρωπος χάνει τη γλώσσα του;», αναρωτιέται ο ήρωας. Τι αντιμάχεται, τη φθορά ή τον θάνατο; Από πού αναπαράγεται αυτή η καθημερινότητα σε ένα μέρος χωρίς ζωή, χωρίς χρήση;
Αρκεί ένας άνθρωπος, μοιάζει να λέει ο σκηνοθέτης. Γιατί όπου υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος υπάρχει και μια ιστορία να διηγηθεί.
