Πολυγραφότατος, ακαδημαϊκός, φιλόλογος, φιλόσοφος, εξέχων διανοούμενος, κορυφαίος δάσκαλος. Αυτός ήταν ο Εμμανουήλ Κριαράς που από το βράδυ της Παρασκευής ?πλήρης ημερών? πέρασε στην αιωνιότητα.
Ο καθηγητής Κριαράς πέθανε στο σπίτι του στη Θεσσαλονίκη, σε ηλικία 108 ετών. «Δεν ήλπιζα τόσο μακρά ζωή. Θυμάμαι, ξέρετε, τον κομήτη του Χάλεϊ, την εμφάνιση του Βενιζέλου, παρέστην ? μικρό παιδί ? σε ένοπλο συλλαλητήριο στην Κρήτη. Δεν επεπόθησα, ξέρετε, τόσο μακρύ βίο... Έγινε. Δεν θέλω πια άλλο να ζήσω. Η χαρά μου, η αγαπημένη μου σύζυγος, έφυγε. Ο έρωτας, τον οποίο η ύπαρξή της και μόνο μου ενέπνεε, ο έρωτας για τη ζωή, τη δημιουργία και την εργασία, δεν υπάρχει πια. Οπότε, σας ευχαριστώ για τις ευχές και τα δώρα αλλά... είναι πλέον περιττά. Και η εποχή μας δεν το θέλει το περιττό», είχε δηλώσει σε συνέντευξή του, πριν από λίγους μήνες στο ΑΠΕ, με αφορμή τη συμπλήρωση των 107 ετών του.
Η σύζυγός του Αικατερίνη Στριφτού, καθηγήτρια ψυχοτεχνικής στο πανεπιστήμιο Μακεδονίας, με την οποία είχε παντρευτεί το 1936, είχε πεθάνει την Πρωτομαγιά του 2000. Δεν είχαν αποκτήσει παιδιά.
Ο Εμμανουήλ Κριαράς γεννήθηκε τον Νοέμβριο του 1906 στον Πειραιά. Πέρασε την εφηβική του ηλικία στην Κρήτη και στην Αθήνα επανήλθε για σπουδές στη Φιλοσοφική του Πανεπιστημίου Αθήνας και για εργασία (επί 20 συνεχή χρόνια στο Μεσαιωνικό Αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών). Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Μόναχο και το Παρίσι και το 1950 μετέβη στη Θεσσαλονίκη, όπου, τη χρονιά εκείνη, εξελέγη τακτικός καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, στην έδρα της μεσαιωνικής ελληνικής φιλολογίας. Μέχρι το 1968 δίδασκε κυρίως μεσαιωνική φιλολογία. Τότε η απριλιανή χούντα τον εξώθησε σε παραίτηση- συνταξιοδότηση και για τα υπόλοιπα 46 χρόνια της ζωής του ήταν ομότιμος καθηγητής (συνταξιούχος).
Παρά την ανοιχτή δίωξή του, ο καθηγητής Κριαράς συνέχισε να μεγαλουργεί. Συνέταξε το μνημειώδες Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας και αγωνίστηκε με συνέπεια και συνέχεια για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας και του μονοτονικού συστήματος γραφής.
Έγραψε περίπου 60 βιβλία και δημοσίευσε πάνω από 1.000 άρθρα. Ξεχωρίζουν οι μονογραφίες του για τον Ψυχάρη, τον Σολωμό και τον Παλαμά, οι εκδόσεις των παλαιότερων κειμένων της νεοελληνικής λογοτεχνίας, όπως η Πανώρια του Χορτάτση και τα Θεατρικά του Πέτρου Κατσαΐτη, οι ποικίλες μελέτες του για τον δημοτικισμό και κυρίως οι 14 πρώτοι τόμοι του Λεξικού, που διεθνώς έχει καθιερωθεί να αποκαλείται «Λεξικό Κριαρά». Το 1997, για προσωπικούς λόγους, ο Κριαράς σταμάτησε τη συγγραφή του Μεσαιωνικού Λεξικού και παρέδωσε το σχετικό αρχείο στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, στη Θεσσαλονίκη. Το Κέντρο συνεχίζει την επεξεργασία του αρχείου και έκτοτε εξέδωσε τον 15ο τόμο (2006), τον 16ο (2008), τον 17ο (2011), τον 18ο (2014), καθώς και δίτομη επιτομή των πρώτων 14 τόμων. Ο Κριαράς εξέδωσε επίσης το σπουδαίο Λεξικό της Σύγχρονης Ελληνικής Δημοτικής Γλώσσας, γραπτής και προφορικής (Εκδοτική Αθηνών, 1995).
Παρά το πολυσχιδές επιστημονικό του έργο ο Κριαράς δεν υπήρξε «επιστήμονας του εργαστηρίου». Όπως έλεγε, ο επιστήμονας «δεν πρέπει να μένει μόνο στο εργαστήριο. Βέβαια το εργαστήριο χρειάζεται, διότι αλλιώς εργασία δε θα υπάρξει. Αλλά δε φτάνει αυτό. Εκείνος που έχει συνείδηση των καθηκόντων του των πνευματικών, πρέπει όσο γίνεται να εκλαϊκεύει την επιστήμη του. Αυτό επιδίωξα γενικότερα στη ζωή μου, αλλά κυρίως μετά το '74, όταν αποκαταστάθηκε η Δημοκρατία στον τόπο μας. Ο επιστήμονας πρέπει να είναι και ερευνητής και δάσκαλος, εκλαϊκευτής».
Όταν η κυβέρνηση Κων/νου Καραμανλή (με υπουργό Παιδείας τον Γ. Ράλλη) αποφάσισε την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας στο χώρο της παιδείας και της δημόσιας διοίκησης, ο Κριαράς μετείχε στην επιτροπή που ανέλαβε να προσαρμόσει στη σύγχρονη πραγματικότητα και να παραδώσει για σχολική χρήση, τη Νεοελληνική Γραμματική του Μανόλη Τριανταφυλλίδη (που είχε πρωτοτυπωθεί το 1941).
Το 1981-1982, η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου αποφάσισε την καθιέρωση του μονοτονικού, καθώς και τη σύνταξη των νόμων, αλλά και τη μεταγραφή των σημαντικότερων δικαστικών κωδίκων, στη δημοτική. Ο Εμμανουήλ Κριαράς ήταν ο πρόεδρος της 20μελούς επιτροπής που ανέλαβε και έφερε εις πέρας το δύσκολο έργο της μεταγραφής των δικαστικών κωδίκων και επίσης, πρόεδρος της επιτροπής που εισηγήθηκε το είδος του μονοτονικού που επρόκειτο να εφαρμοστεί. Για δύο χρόνια (1985 ? 1987) προσπάθησε να διαφωτίσει και το πλατύ κοινό για επιμέρους γλωσσικά ζητήματα μέσα από την τηλεοπτική εκπομπή της ΕΡΤ «Τα πεντάλεπτα».
Το 2009, σε ηλικία 103 ετών, αποδέχθηκε την πρόταση του Γιώργου Παπανδρέου, να καταλάβει τη 12η τιμητική θέση του υποψηφίου βουλευτή Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ.
Βραβεύτηκε πολλές φορές, με 4 παράσημα, τίτλους, πανεπιστημιακές έδρες, ειδικά βραβεία, τιμητικές διακρίσεις, από την Ελλάδα, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αυστρία. Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, εταίρος στις ακαδημίες της Ρώμης και του Παλέρμο, παγκόσμια αναγνωρισμένος επιστήμονας, άνθρωπος των Γραμμάτων και του Πολιτισμού, Λόγιος.
Στο σπίτι όπου άφησε την τελευταία του πνοή, στην οδό Αγγελάκη της Θεσσαλονίκης, δεχόταν πρωθυπουργούς, υπουργούς, καθηγητές, συνεργάτες του, φοιτητές, απλούς ανθρώπους. Το σπίτι αυτό, τα τελευταία χρόνια λειτουργούσε ως βιβλιοθήκη και αναγνωστήριο.
Η κηδεία του Εμμανουήλ Κριαρά θα γίνει τη Δευτέρα.
