«Η Τέχνη είναι μεγάλη. Θα την πλησιάσουμε με ευλάβεια και σεβασμό.
Δεν έχουμε το δικαίωμα να την κατεβάζουμε στο ανάστημά μας»
«Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο μας. Το Θέατρο Τέχνης είναι μια εκδήλωση ζωής».
Η Ανωτέρα Ιδιωτική Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης ιδρύθηκε το 1942.
Σε αυτό το κτίριο, ο Κάρολος Κουν το 1942 μέσα στα χρόνια της γερμανικής κατοχής, δημιούργησε το Θέατρο Τέχνης και τη Σχολή του. Για την προετοιμασία των παραστάσεων χρησιμοποιούσε ένα δωμάτιο στην αυλή αυτού του διώροφου επί της οδού Ζωοδόχου Πηγής 9...
Στο δωμάτιο της αυλής ξεκίνησε τις πρόβες στην «Αγριόπαπια» του Ίψεν, με μαθητές της Σχολής και με τον ίδιο σκηνοθέτη και ηθοποιό. Μέχρι το 1954, έδινε τις παραστάσεις σε διάφορα θέατρα που του παραχωρούσαν.
Η πρώτη περίοδος (1942-1950)
Το 1942, μέσα στην καρδία της Γερμανικής κατοχής, ο Κάρολος Κουν ιδρύει το Θέατρο Τέχνης. Η πρώτη παράσταση δόθηκε στις 7 Οκτωβρρίου 1942 στο Θέατρο «Αλίκης», με το έργο «Αγριόπαπια» του Ίψεν.
«Το «Θέατρο Τέχνης» ιδρύθηκε το 1942 στην αρχή της Γερμανικής κατοχής. Η ανάγκη για ένα τέτοιο νέο θέατρο, ένα θέατρο συνόλου, είχε ωριμάσει μέσα μου πολύ πριν, τον καιρό που ιδρύθηκε η ημι-επαγγελματική «Λαϊκή Σκηνή». Η εποχή της κατοχής ήταν μια συναισθηματικά, πλούσια εποχή. Έπαιρνες και έδινες πολλά. Μας ζώνανε κίνδυνοι, στερήσεις, βία και τρομοκρατία. Γι?αυτό σαν άνθρωποι αισθανόμασταν την ανάγκη πίστης, εμπιστοσύνης, συναδέλφωσης, έξαρσης και θυσίας.»
«Από το ?38 ως το ?41 είχα αρχίσει την προετοιμασία μιας σχολής από πού πήρα το βασικό υλικό. Από κει βγήκαν ο Διαμαντόπουλος, η Χατζηαργύρη, ο Καλλέργης, ο Ζερβός, η Κατσέλη, η Μεταξά, η Γιαννακοπούλου, η Λαμπροπούλου, ο Βασταρδής, και ήρθα σε επαφή με μερικούς βασικούς συνεργάτες, τον Σεβαστίκογλου, τον Πλωρίτη, τον Στεφανέλλη, τον Νομικό, και προς το τέλος της κατοχής με τον Χατζιδάκι. Δούλευα με αυτό το υλικό σε μια αίθουσα που μας είχε παραχωρήσει στο Ωδείο, 10-12 ώρες την ημέρα. Εκεί που προετοιμαζόμαστε, ήρθε ένας παλιός φίλος ο Κ. Χατζηαργύρης, ο οποίος μας είπε ότι βάζει τα λεφτά, κι έτσι πήραμε το θέατρο «Αλίκης»? . Πεινούσαμε αγρίως, ήμασταν σε κατάσταση τρομακτική. Αλλά υπήρχε πίστη που σήμερα δεν την βρίσκεις εύκολα»
Το 1943 ιδρύεται ο Όμιλος Φίλων του Θεάτρου Τέχνης με σκοπό την επικοινωνία και την ανάπτυξη ενός ισχυρού δεσμού μεταξύ των θεατών και του Θεάτρου, καθώς και την οικονομική ενίσχυση του Θεάτρου Τέχνης.
Την «Αγριόπαπια» σύντομα ακολούθησε το δραματοποιημένο παραμύθι του Στρίνμπεργκ, «Σουάνεβιτ (Κύκνος)». Στη συνέχεια παρουσιάζονται έργα όπως: «Ρόσμερσχόλμ» του Ίψεν , «Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε» του Πιραντέλλο, «Κωνσταντίνου και Ελένης» του Γ. Σεβαστίκογλου, «Βρυκόλακες» του Ίψεν, «Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» του Πιραντέλλο, «Στέλλα Βιολάντη» του Ξενόπουλου.
«Το 1945 το «Θέατρο Τέχνης» αναγκάστηκε να διακόψει την λειτουργία του. Αλλά περιμέναμε κι άλλα μας βρήκανε. Χτυπήθηκαν και χάθηκαν ιδανικά και όνειρα και προοπτικές και πάνω απ? όλα έλλειψε η πίστη. Η πίστη και η μεταξύ μας συνεννόηση και επαφή».
Την περίοδο 1945-1946, ο Κουν επιστρέφει στον θίασο της Κατερίνας, όπου σκηνοθετεί πέντε έργα.
«Το 1946, με λίγο κρύα καρδιά, προσπάθησα να συμμαζέψω και να συναρμολογήσω ότι μπόρεσε να απομείνει. Με λίγο μαζεμένα τα φτερά λειτουργήσαμε άλλα τρία χρόνια.»
Η περίοδος αυτή ήταν ιδιαίτερα γόνιμη. Από το 1946 έως το 1949 οι παραστάσεις δίνονται στο Θέατρο Μουσούρη. Ο Κουν συνεργάζεται μεταξύ άλλων με την Έλλη Λαμπέτη και τη Μελίνα Μερκούρη και παρουσιάζει έργα όπως: «Γυάλινος Κόσμος» και «Λεωφορείο ο Πόθος» του Τ. Ουίλλιαμς, «Πόθοι κάτω από τις λεύκες» του Ο?Νιλ, «Ήταν όλοι τους παιδιά μου» και «Ο θάνατος του εμποράκου» του Μίλερ, «Το φιόρο του λεβάντε» του Ξενόπουλου, «Αχ, αυτά τα φαντάσματα» του ντε Φιλίππο.
«Τότε πια, αναγκαστήκαμε να διακόψουμε οριστικά για λόγους οικονομικό-πολιτικούς και εσωτερικής συνοχής. Θα έπρεπε να σταματήσω και να διαμορφώσω από την αρχή πάλι ένα πυρήνα. Αυτό και έγινε. Εργάστηκα στο «Εθνικό Θέατρο» για δύο χρόνια, ξεπλήρωσα τα χρέη του «Θεάτρου Τέχνης». Παράλληλα συνέχισα τη Σχολή με νέα παιδιά.»
Ο Κάρολος Κουν υπήρξε αδιαμφισβήτητα ένας άνθρωπος με πάθος για δημιουργία. Η απουσία του, ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή, είναι έντονη.
«Πρέπει να πιστεύουμε σε θαύματα, για να γίνουν θαύματα», είχε πει ο Κάρολος Κουν το 1943. Ο ίδιος τα πίστεψε και ώθησε και τους υπόλοιπους να τα πιστέψουν. Και τα θαύματα έγιναν. Χαρακτηριστική ήταν η υποδοχή της παράστασης «Όρνιθες», που παρουσιάστηκε το 1959 στο Ηρώδειο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Η παράσταση διακόπηκε από τις αποδοκιμασίες, ενώ ο Κουν, χαρακτηρίστηκε «βέβηλος». Πρόκειται για την ίδια παράσταση, που ακόμα και σήμερα θεωρείται αξεπέραστη. Μια παράσταση σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, μουσική Μάνου Χατζιδάκι, σκηνικά Γιάννη Τσαρούχη και χορογραφία Ζουζούς Νικολούδη.
Πόσο εύκολα θάβουμε ιστορία, θησαυρούς, ανθρώπους.
Πόσο εύκολα παραμορφώνουμε οτιδήποτε και αδυνατούμε να αντιληφθούμε τη σπουδαιότητα του..Πόσο ελάχιστα σεβόμαστε το έργο ανθρώπων, πόσο θα άλλαζε η καθημερινότητα και η ζωή του καθένα αν είχαμε τη διάθεση ν'ακούσουμε μερικές φωνές.
*Όλα το κείμενα που βρίσκονται σε εισαγωγικά προέρχονται από ομιλίες ή συνεντεύξεις του Καρόλου Κουν.
Τάκης Παπαδόπουλος
