«Πολλά τα θαυμαστά,
μα τίποτε πιο θαυμαστό από τον άνθρωπο…»[i]
Πολλά και θαυμαστά είναι τα επιτεύγματα του ανθρώπου. Ένα πλάσμα που είχε ανέκαθεν τα λιγότερα φυσικά εφόδια, με τα χέρια, με το μυαλό και την ομιλία, με την εργασία, με την οργάνωσή του σε κοινωνία κατάφερε μόνος αυτός από όλα τα ζώα να γνωρίσει κι έως ένα βαθμό να ελέγχει τη Φύση και το περιβάλλον του. Στο πέρασμα 70.000 χρόνων δημιούργησε πολιτισμό και την ιστορία του είδους μας, του Homo sapiens-sapiens.
Σήμερα όμως διαψεύδει τον τίτλο με τον οποίον αυτοπροσδιορίστηκε:
Άνθρωπος ο Σοφός…
Ο Έμφρων Άνθρωπος έχει αποτύχει σαν κοινωνία να παρακολουθήσει τα τεράστια γνωστικά άλματα, τα επιστημονικά επιτεύγματα, την εκρηκτική ανάπτυξη της τεχνολογίας, που έγιναν μέσα σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, με τη δική του συμμετοχή στην πρόοδο μέσω της εργασίας του και με τη συμβολή των πρωτοπόρων της επιστήμης, των ανακαλύψεων, των ερευνών.
Η κοινωνία μας δεν μπόρεσε σαν άλλος πολυμήχανος Οδυσσέας να κλείσει τα αυτιά της στις Σειρήνες της αποπροσανατολιστικής πληροφορίας που διατρέχει με την ταχύτητα του φωτός τον παγκοσμιοποιημένο πλανήτη μας.
Ο άνθρωπος δελεάζεται αβασάνιστα από το απατηλά αστραφτερό όνειρο της εύκολης επιτυχίας και του κέρδους. Ενδίδει με ευκολία στη μυστικιστική και συνομοσιολογική εξήγηση όσων συμβαίνουν. Αρκείται σε στρεβλές και παραπλανητικές απαντήσεις σκοπιμότητας στα επίμονα ερωτηματικά του. Δεν αναγνωρίζει την αγοραία αγυρτεία των λογής-λογής συμφερόντων, ιδεοληψιών, προλήψεων, προκαταλήψεων, σκοταδισμού. Κι έτσι οπισθοδρομεί πολιτισμικά στο Μεσαίωνα, ακυρώνοντας ουσιαστικά πολλά από όσα θαυμαστά έχει καταφέρει.
Ο άνθρωπος κρύβει κάτω από το χαλί τα αδιέξοδα της κοινωνίας, που ο ίδιος επέτρεψε να δημιουργηθούν. Ενδόμυχα ελπίζει να τα ξορκίσει. Και το χειρότερο, ακόμα κι αν αγανακτεί για τα κακώς κείμενα, εφησυχάζει, περιμένει ποιος ξέρει τί, πού, πότε, ποια μεταφυσική ή υπερβατική λύση για τα προβλήματά του κι εκτονώνεται περιφέροντας παρορμητικά τις ανασφάλειες, τις ανησυχίες και τις αντιδράσεις του στα πολυποίκιλα ερεθίσματα, στον απρόσωπο κόσμο του διαδικτύου.
Εξ ύψους διέξοδοι για τα αδιέξοδα δεν υπάρχουν, ούτε καν προσδοκία για μια μεταφυσική ανταμοιβή για τους πειθήνιους και υποταγμένους, σε υπερβατικούς χώρους. Η αισιοδοξία και η ελπίδα μπορεί να φαίνονται επαναστατικές, επειδή αρνούνται να παραδεχθούν ότι το παρόν είναι αμετάβλητο, αλλά μόνες τους δυστυχώς, όπως και τα ευχολόγια, δεν είναι αποτελεσματικές. «Παρηγοριά στον άρρωστο» είναι.
Για την αντιστροφή του συγκεκριμένου νοσηρού κλίματος που κερδίζει συνεχώς έδαφος, χρειάζεται επιτακτικά ένα συλλογικό επαναστατικό άλμα της κοινωνίας.
Ό,τι κατάφεραν οι άνθρωποι, το κατάφεραν συλλογικά με την ομαδική δράση τους. Συλλογικά αντιπάλεψαν ανά τους αιώνες τα ιδιοτελή συμφέροντα των λίγων και ισχυρών κοινωνικών κηφήνων, προς όφελος των πολλών εργατριών μελισσών. Και πάλι συλλογικά- αλλά όχι συναινετικά- χρειάζεται να κάνουν τη νέα υπέρβαση, να κόψουν το γόρδιο δεσμό με το παρελθόν και να δώσουν λύσεις και ώθηση προς την κοινωνική πρόοδο, την πολύπλευρη ευημερία, που δεν τις χάρισε ποτέ κανείς, αλλά κατακτιούνται με επίπονη προσπάθεια.
Η συγκυρία δε δίνει ελπιδοφόρα σημάδια για μια κοντοπρόθεσμη ευοίωνη εξέλιξη.
Οι καιροί ού μενετοί[ii] όμως. Ας αδράξουμε όποια ευκαιρία προσφέρεται, ακόμα και για μικρά ανεπαίσθητα βήματα. Η οποιαδήποτε επιτυχία σ’ αυτά θα αποτελέσει μιαν αρχή κι ένα χρήσιμο και εντέλει καθοριστικό κομμάτι για την τελική συναρμολόγηση του παζλ.
Μια τέτοια «ευκαιρία», είναι η Εκπαίδευση των παιδιών, ή μάλλον η Παιδεία.
Κοντοπρόθεσμα φαντάζει ένα μικρό ανεπαίσθητο βήμα προς την πρόοδο και την κοινωνική ευημερία, μακροπρόθεσμα όμως, έχει σίγουρα και στέρεα αποτελέσματα.
Αν θέλουμε τα παιδιά μας κι εμείς να ξεφύγουμε από τη χειμερία νάρκη, της άνευ όρων παράδοσης στην παγκοσμιοποιημένη εξαθλίωση, όπου μας ωθούν, ένα από τα κλειδιά είναι η Παιδεία. Να δουν τα παιδιά τον κόσμο ανάποδα[iii], με άλλα μάτια.
Τα παιδιά αναπτύσσονται και μεγαλώνουν «προικισμένα» εν δυνάμει με τη συσσωρευμένη πείρα εκατοντάδων χιλιάδων χρόνων. Ο τρόπος που προσλαμβάνουν τη γνώση ακολουθεί κατ’ αναλογία τα διαχρονικά βήματα του ανθρώπου, στην προσπάθεια του να κατανοήσει τον κόσμο που τον περιβάλει και να τον προσαρμόσει στις ανάγκες του. Αυτό είναι το πρωταρχικό κριτήριο για οποιοδήποτε σχεδιασμό της Εκπαίδευσης.
Τα σύγχρονα παιδιά χρειάζονται, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις ιδιαίτερες κλίσεις τους, να γνωρίσουν τη Φύση, να ανακαλύψουν τους νόμους της, να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους, να εφεύρουν ξανά τα μαθηματικά, να γνωρίσουν τη μακραίωνη ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, να καταλάβουν πως σ’ αυτόν τον πλανήτη ηλικίας 4,6 δισεκατομμυρίων ετών ο άνθρωπος είναι φιλοξενούμενος και όχι κυρίαρχος δυνάστης.
Δεν είναι τυχαίο που τα προγράμματα σπουδών, οι στόχοι της εκπαιδευτικής πολιτικής και διαδικασίας, ο προσανατολισμός της εκπαίδευσης, τα βιβλία, τα ασφυκτικά πλαίσια λειτουργίας των σχολικών μονάδων, αλλάζουν κάθε τρεις και λίγο, με κατεύθυνση όλο και πιο αναχρονιστική, σκοταδιστική, μαύρη κι άραχλη και άσχετη με τις ανάγκες των παιδιών. Δεν είναι τυχαίο που οι κυβερνήσεις εξοβελίζουν στο πυρ το εξώτερον κάθε φωνή αμφισβήτησης της καθιερωμένης τάξης πραγμάτων.
Αυτοί που διαχρονικά μοιράζουν τα λεφτά των ανθρώπων της εργασίας με βαλίτσες και κουτιά πάμπερς, για να εξαγοράσουν την εκλογική πελατεία τους, αυτοί που ξεδιάντροπα μας πετάνε κατάμουτρα την περιφρόνηση και την αδιαφορία τους για την ίδια τη ζωή και την ανθρώπινη ύπαρξη, αποφασίζουν στρεβλά κι από ίδιο συμφέρον όχι μόνο για μάς αλλά και για τα παιδιά μας. Όπως ο ανθρώπινος εγωισμός ήθελε να είναι η Γη και ο άνθρωπος στο κέντρο του Κόσμου, έτσι και αυτοί έχουν για κέντρο του Σύμπαντος τις δικές τους μίζερες υπάρξεις και τα κέρδη των Αγορών.
Και η κοινωνία τους το επιτρέπει!
Αυτοί που η κοινωνία «επιβραβεύει» αναθέτοντάς τους τις τύχες της και το μέλλον του πλανήτη, προωθούν στα προγράμματα σπουδών της εκπαίδευσης την εισβολή μιας σειράς βολικών για τις Αγορές δραστηριοτήτων, πλύση εγκεφάλου με τελικό στόχο λωβοτομημένους αναλώσιμους πολίτες.
Εισάγουν στα σχολεία την επιχειρηματικότητα, με το πρόσχημα αξιοποίησης δεξιοτήτων και βιωματικής εκπαίδευσης. Κακοποιούν τις επιστήμες επιστρατεύοντας την αοριστία και την ασάφεια δικών τους στατιστικών και άλλων μοντέλων που κατά παραγγελία κατασκευάζονται διαστρεβλωμένα, πέραν κάθε λογικής και επιστημονικής τεκμηρίωσης. Προωθούν την κυριαρχία ενός χρήσιμου μεν αλλά απρόσωπου και εν μέρει διεφθαρμένου διαδικτύου σε έναν κόσμο εικονικής πραγματικότητας. Εκθειάζουν με ξεδιάντροπη έμφαση την κάλπικη αποστεωμένη αριστεία ξετσίπωτων παπαγάλων και τον σκληρό μέχρι τελικής πτώσεως ανταγωνισμό.
Και η κοινωνία τους το επιτρέπει. Εμείς το επιτρέπουμε!
Ως πότε; Ως τη βαρβαρότητα;
Η Ωραία Κοιμωμένη πρέπει κάποτε να ξυπνήσει, Παράδεισος στην απραξία δεν υπάρχει. Η Χιονάτη δεν μπορεί πλέον να περιμένει έναν πρίγκηπα-Μεσσία. Μόνη της πρέπει να απαλλαγεί από το φαρμακερό μήλο.
Αθήνα 14/2/2022
Τούλα Πάντου Σταύρος Πάντος
Μαθηματικοί, Συνταξιούχοι Εκπαιδευτικοί
