O Υμηττός εκπέμπει SOS και δεν είναι η πρώτη φορά. Επί σειρά ετών λεηλατείται, καταπατείται, χτίζεται αυθαίρετα ή νομότυπα, καίγεται συστηματικά, όμως αντέχει και διακρίνεται για τη μεγάλη ποικιλία χλωρίδας και πανίδας που τον καθιστούν έναν σημαντικό βιότοπο της Αττικής.
Στα σύνορα μεταξύ Ηλιούπολης και Αργυρούπολης, στους πρόποδες του βουνού, ένα «σιδερένιο δάσος» κεραιών καλύπτει μέρος μιας έκτασης αρκετών στρεμμάτων (138) εδώ και δεκαετίες. Σε μια περιοχή που θεωρείται προστατευμένη δασική ζώνη (Β’ Ζώνη προστασίας Υμηττού) και σε απόσταση αναπνοής βρίσκονται σπίτια και σχολικές μονάδες. Πρόκειται για τις κεραίες του Κέντρου Υψηλής Τάσης (ΚΥΤ) που φυτεύτηκαν πριν από πολλά χρόνια για τη μεταφορά ηλεκτρισμού. Σύμφωνα με τον ΑΔΜΗΕ, στον οποίο ανήκει το ΚΥΤ, πρόκειται για μια εγκατάσταση «εθνικής σημασίας», που καλύπτει πάγιες και διαρκείς ανάγκες ηλεκτροδότησης της ευρύτερης περιοχής.
Η (σχετικά) πρόσφατη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για τον Υμηττό που δόθηκε σε διαβούλευση (έχει λήξει) από το υπουργείο Περιβάλλοντος έχει προκαλέσει κύμα αντιδράσεων καθώς μεταξύ άλλων προβλέπει την κατασκευή σε παράπλευρο χώρο του Κέντρου Υψηλής Τάσης Ηλιούπολης-Αργυρούπολης (150 KV) ενός δυνητικά ημι-υπογειοποιημένου ΚΥΤ 400 ΚV, για το οποίο έχει ήδη αποφανθεί το ΣτΕ με την απόφαση 1672/2005, θεωρώντας το ασυμβίβαστη χρήση.
Στους επιζήμιους σχεδιασμούς της κυβέρνησης για τη διατήρηση και επαύξηση του Κέντρου Υψηλής Τάσης (ΚΥΤ) είναι έτοιμη να απαντήσει η τοπική κοινωνία. Με ανοιχτή επιστολή προς τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κωστή Χατζηδάκη, συλλογικότητες ζητούν «να μην προωθηθεί προς έκδοση το σχέδιο του προεδρικού διατάγματος για την προστασία του Υμηττού που προτείνεται από την ως άνω ΣΜΠΕ και να γίνει εκ νέου επεξεργασία της με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και τους στόχους που έθετε το Π.Δ. του 2011 για το δημόσιο συμφέρον και τις κοινωνικές ανάγκες». Μάλιστα είχαν προγραμματιστεί και κινητοποιήσεις, που ανεστάλησαν όμως λόγω των περιοριστικών μέτρων για την πανδημία.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 υφίσταται ένας σχεδιασμός της ΔΕΗ για την κατασκευή πέντε Κέντρων Υπερυψηλής Τάσης (ΚΥΤ) στην Αττική. Τα τέσσερα από αυτά (Αγίου Στεφάνου, Αχαρνών, Κουμουνδούρου, Παλλήνης) λειτουργούν από τη δεκαετία του 1970. Το μόνο του οποίου δεν έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή είναι αυτό της Αργυρούπολης, που προβλεπόταν να κατασκευαστεί σε δασική έκταση του Υμηττού, στα όρια των Δήμων Αργυρούπολης-Ηλιούπολης.
Η ΣΜΠΕ προβλέπει αναβάθμιση του ΚΥΤ στα όρια των Δήμων Ηλιούπολης και Ελληνικού-Αργυρούπολης επικαλούμενη την «ομαλή ηλεκτροδότηση της Αττικής» και χαρακτηρίζει «ζήτημα δημοσίου συμφέροντος» την υλοποίηση του έργου εξαιτίας των «σημαντικών καταναλώσεων ηλεκτρικής ενέργειας των νοτίων προαστίων», καταναλώσεων διόλου άσχετων με τα φαραωνικά έργα στο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού, που θα «γεννήσουν» μια νέα πόλη 20.000 κατοίκων.
Η ιστορία με το Κέντρο Υψηλής Τάσης και την κατασκευή του είναι παλιά... Μάλιστα είχε οδηγήσει την περίοδο 2002-2003 σε σφοδρές συγκρούσεις των κατοίκων (που προασπίζονταν το βουνό) με τις δυνάμεις καταστολής. Σήμερα, τον δασικό χώρο του Υμηττού διασχίζουν δύο γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος υψηλής τάσης (150 ΚV): η γραμμή μεταφοράς Παλλήνης-Αργυρούπολης και η γραμμή Λαυρίου-Αργυρούπολης. Η πρώτη υφίσταται εδώ και αρκετές δεκαετίες, η δεύτερη κατασκευάστηκε χωρίς νόμιμη αδειοδότηση το 2002-2003 και κρίθηκε παράνομη με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας το 2005.
Τόσο ο Δήμος Ηλιούπολης όσο και ο Δήμος Ελληνικού-Αργυρούπολης έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους στην αναβάθμιση του ΚΥΤ και προετοιμάζονται για δυναμικές κινητοποιήσεις σε περίπτωση που τα κυβερνητικά σχέδια δεν λάβουν υπόψη τους τις αντιρρήσεις των τοπικών κοινωνιών.
O Δήμος Ελληνικού-Αργυρούπολης έκανε άμεσα γνωστές τις προθέσεις του, με τον δήμαρχο της πόλης, Γιάννη Κωνσταντάτο, να δηλώνει πως οι υπηρεσίες «θα μπλοκάρουν σε όλα τα νομικά επίπεδα την προσπάθεια επαύξησης της τάσης του ΚΥΤ σε 400 ΚV».
Ανάλογες είναι οι προθέσεις και του γειτονικού Δήμου Ηλιούπολης. Το δημοτικό συμβούλιο της πόλης θεωρεί «γεγονός απαράδεκτο» τη «σύντομη δημόσια διαβούλευση» και δίνει κατεπείγουσα εντολή στη νομική υπηρεσία να αξιολογήσει τη ΣΜΠΕ και «να ετοιμάσει τα σχετικά επιχειρήματα, ώστε να ασκηθεί προσφυγή κατά του Π.Δ. που τελικά θα προκύψει».
Ο σχεδιασμός «έρχεται σε αντίθεση με τους αγώνες που έχουν κάνει οι κάτοικοι των δύο δήμων αλλά και με τις αποφάσεις της Δικαιοσύνης», αναφέρει ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Ελληνικού-Αργυρούπολης, Γιάννης Τσαρπαλής. Να σημειωθεί πως, σχεδόν στο σύνολό τους, οι αντιπολιτευόμενες παρατάξεις, τόσο στην Ηλιούπολη όσο και σε Ελληνικό-Αργυρούπολη, έχουν ταχθεί ενάντια στα σχέδια του ΑΔΜΗΕ, ενώνοντας τις φωνές τους με τις διοικήσεις των δύο δήμων.
Στο πλαίσιο των δράσεων που έχουν αναληφθεί, η Δημοτική Κίνηση Αλίμου «ΑΝΩ-ΚΑΤΩ στο Καλαμάκι» οργάνωσε διαδικτυακή εκδήλωση για το θέμα του διαδημοτικού κοιμητηρίου Αλίμου-Ηλιούπολης, που περιλαμβάνεται στον σχεδιασμό τού υπό ψήφιση προεδρικού διατάγματος της κυβέρνησης για τον Υμηττό και συνδέεται με το θέμα του ΚΥΤ.
Οι ομιλητές έθεσαν όλες τις παραμέτρους ώστε η κοινωνία των πολιτών σε παναττικό επίπεδο να ενημερωθεί, να σχηματίσει άποψη και να αναπτύξει τη δική της κινηματική δράση. Ειδικότερα, η συζήτηση έθιξε το ζήτημα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του υπό ψήφιση Π.Δ. για τον Υμηττό, ιδιαίτερα όσον αφορά τη χωροθέτηση διαδημοτικού κοιμητηρίου και την παράλληλη αναβάθμιση του ΚΥΤ.
Στην εκδήλωση, κεντρικοί ομιλητές ήταν οι: Χρήστος Κοκοτίνης, ορκωτός λογιστής, δημοτικός σύμβουλος, τ. επικεφαλής της Δ.Κ. «ΗΛΙΟΥ-πόλις ανθρώπινη πόλη», Θοδωρής Μπούφης, υποπτέραρχος ε.α., δημοτικός σύμβουλος, επικεφαλής Δ.Κ. «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΝ-ΠΟΡΕΥΣΗ Ελληνικού-Αργυρούπολης», Τάσος Ταστάνης, αρχιτέκτων, δημοτικός σύμβουλος, επικεφαλής Δ.Κ. «Ανατροπή στη Γλυφάδα», Αλέξανδρος Ρήγας, δασολόγος, αν. συντονιστής Δ.Κ. «ΑΝΩ-ΚΑΤΩ στο Καλαμάκι». Παρέμβαση έκαναν εκπρόσωποι δημοτικών κινήσεων, συλλογικοτήτων και φορέων. Συντόνισε η Ναταλία Σερέτη, κοινωνιολόγος, συντονίστρια Δ.Κ. «ΑΝΩ-ΚΑΤΩ στο Καλαμάκι».
Ο ορεινός όγκος του Υμηττού, συνολικής έκτασης 81.230 στρεμμάτων, προστατεύεται θεσμικά και είναι ενταγμένος στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων οικοσυστημάτων (ΝΑΤURA 2000) και στην ευρωπαϊκή οδηγία 79/409. Η σημασία του Υμηττού από οικολογική, ιστορική, αρχαιολογική και πολιτιστική άποψη είναι ιδιαίτερα σημαντική. Σημαντική όμως είναι η συμβολή του στη διαμόρφωση του μικροκλίματος της Αττικής, ειδικά σήμερα, την εποχή της κλιματικής αλλαγής. Ο Υμηττός όπως και όλα τα περιαστικά δάση έχουν μια κύρια αποστολή, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την προστασία του περιβάλλοντος.
O ορεινός όγκος του Υμηττού προστατεύεται θεσμικά με προεδρικό διάταγμα από το 1978. Για λόγους ακόμη μεγαλύτερης προστασίας του βουνού, αυτό το Π.Δ. αναθεωρήθηκε το 2011. Κατά του νέου Π.Δ. προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας κάποιοι δήμαρχοι, θεωρώντας ότι το νέο Π.Δ. ήταν ιδιαίτερα «αυστηρό». Επίσης, κατά του Π.Δ. του 2011 προσέφυγαν στο ΣτΕ και εκατοντάδες διεκδικητές και καταπατητές δημόσιας δασικής γης καθώς και κάτοχοι αυθαίρετων κτισμάτων, κυρίως από την ανατολική πλευρά του Υμηττού, οι οποίοι κατάφεραν τελικά για τυπικούς λόγους να το ακυρώσουν, επαναφέροντας σε ισχύ το προηγούμενο, λιγότερο «αυστηρό» γι’ αυτούς Π.Δ. του 1978.
Έκτοτε, από τον Οκτώβριο του 2017, ισχύει αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών και απαγόρευση οικοδομικών εργασιών για το σύνολο του Υμηττού, εν αναμονή έκδοσης νέου Π.Δ. προστασίας του ορεινού όγκου.
Με μια γενικότερη ματιά στη ΣΜΠΕ για τον Υμηττό, παρατηρεί κανείς ατολμία στην αντιμετώπιση των χρόνιων προβλημάτων που έχουν προκύψει από την εκτεταμένη καταπάτηση της δημόσιας δασικής γης και την αυθαίρετη δόμηση ιδιωτικών κατοικιών καθώς και κτιριακών εγκαταστάσεων από φορείς του Δημοσίου, των ΟΤΑ και της Εκκλησίας.
Παράλληλα, διαφαίνεται μια νέα «επίθεση» εις βάρος του σημαντικού οικοσυστήματος καθώς η μελέτη τροποποιεί επί τα χείρω το διάταγμα του 2011. Ο ορεινός όγκος θα αποκτήσει ακόμη μία ζώνη προστασίας, την Εκτη (Στ’), έκτασης 1.947 στρεμμάτων, με οικιστική χρήση, που σηματοδοτεί την απαρχή νομιμοποιήσεων, συσπειρώσεων αυθαιρέτων στη Βάρη και στο Κορωπί για να πολεοδομηθούν στη συνέχεια.
