Χριστίνα Πάντζου, Ντίνα Δασκαλοπούλου, Εύα Παπαδοπούλο
Εκτός αγοράς εργασίας, στην ανεργία και τη φτώχεια για ακόμα μία φορά.
Οι (μη αμειβόμενες) δουλειές φροντίδας και νοικοκυριού κρατούσαν περισσότερες από 7,7 εκατομμύρια Ευρωπαίες (και μόλις 450.000 Ευρωπαίους) εκτός αγοράς εργασίας, αυξάνοντας τον κίνδυνο φτώχειας.
Και στη χώρα μας το 17,4% των γυναικών είναι οικονομικά ανενεργές λόγω των ευθυνών της φροντίδας που έχουν επωμιστεί.
Οι αυξημένες ευθύνες φροντίδας οδηγούν ή/και κρατούν πολλές γυναίκες σε επισφαλείς θέσεις, στη μερική απασχόληση ή και εκτός αγοράς εργασίας.
Πριν από την πανδημία, μία στις τρεις (33%) γυναίκες αναγκάστηκε να σταματήσει τη δουλειά της για τουλάχιστον έξι μήνες για να φροντίσει παιδί, έναντι λιγότερο του 1% των αντρών, το 40% (έναντι 17% των αντρών) υποχρεώθηκε να προχωρήσει σε αλλαγές στην εργασιακή του ζωή γι' αυτόν τον λόγο και το 18% (έναντι 3% των αντρών) οδηγήθηκε στη μείωση των ωρών εργασίας ως λύση.
Στην Ελλάδα το 15,7% των γυναικών έχει ζητήσει άδεια τουλάχιστον ενός μήνα για να φροντίσει άρρωστα μέλη της οικογένειας έναντι 9% των αντρών. Και το 14,3% των γυναικών επέλεξε μειωμένο ωράριο για τον ίδιο λόγο.
8 του Μάρτη: Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας
Οι (μη αμειβόμενες) δουλειές φροντίδας και νοικοκυριού κρατούσαν περισσότερες από 7,7 εκατομμύρια Ευρωπαίες (και μόλις 450.000 Ευρωπαίους) εκτός αγοράς εργασίας, αυξάνοντας τον κίνδυνο φτώχειας.
Και στη χώρα μας το 17,4% των γυναικών είναι οικονομικά ανενεργές λόγω των ευθυνών της φροντίδας που έχουν επωμιστεί.
Οι ειδήμονες προειδοποιούν πως η επέλαση της πανδημίας έχει καταστρέψει τα νοικοκυριά της Ευρώπης, αλλά ο αντίκτυπος δεν είναι ίδιος για όλους.
Αρκεί να δούμε τι συνέβη στην αγορά εργασίας.
Το δεύτερο τρίμηνο του 2020, λόγω της πανδημίας έχασαν τις θέσεις εργασίας τους 2,2 εκατομμύρια γυναίκες και 2,6 εκατομμύρια άντρες (μείωση 2,4% των απασχολούμενων και για τα δύο φύλα σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019).
Το τρίτο τρίμηνο του 2020, όταν πια είχε αρχίσει ένα πρώτο δειλό άνοιγμα των οικονομικών δραστηριοτήτων, οι θέσεις εργασίας που ανακτήθηκαν ήταν διπλάσιες για τους άντρες (+1,4% και 1,4 εκατ. θέσεις) απ' ό,τι για τις γυναίκες (+0,8% και 700.000 θέσεις), κάτι που δείχνει πως ο οικονομικός αντίκτυπος της πανδημίας μπορεί να έχει περισσότερο μακροχρόνιες συνέπειες για τις γυναίκες.
Οπως δείχνει η έρευνα του EIGE, οι άνεργες γυναίκες με την πανδημία οδηγούνται περισσότερο από τους άντρες στον μη ενεργό πληθυσμό, εγκαταλείποντας τις προσπάθειες να βρουν μια δουλειά σε μια εχθρική γι' αυτές εργασιακή αγορά.
To 40% των γυναικών που ήταν άνεργες το πρώτο τρίμηνο του 2020 στην Ε.Ε. (έναντι του 33% των αντρών στις ίδιες συνθήκες) πέρασαν στον μη ενεργό πληθυσμό το δεύτερο τρίμηνο του 2020.
Την ίδια στιγμή αυξήθηκε με πρωτόγνωρους ρυθμούς η ανεργία, που ούτως ή άλλως ήταν μεγαλύτερη στις γυναίκες πριν από την πανδημία, βαθαίνοντας έτσι το χάσμα φύλου. Αυτές που περισσότερο έχουν πληγεί είναι οι νέες (15-24 ετών) και με λιγότερες επαγγελματικές δεξιότητες.
Το 84% των Ευρωπαίων γυναικών ηλικίας 15-64 ετών απασχολούνται σε τομείς όπως φροντίδα και απασχόληση παιδιών, πωλήσεις, υπηρεσίες διαμονής και τουρισμού, που είναι αυτές που περισσότερο έχουν πληγεί.
Το δεύτερο τρίμηνο του 2020, οι περισσότερες θέσεις εργασίας χάθηκαν στην εστίαση, το λιανεμπόριο και τις υπηρεσίες διαμονής, ενώ από το 1,3 εκατομμύριο ανθρώπους που έχασαν τη δουλειά τους στις υπηρεσίες που σχετίζονται με τη σίτιση, οι 700.000 ήταν γυναίκες.
Η κρίση του κορονοϊού, αυξάνοντας την επισφάλεια, την ανεργία, τις δυσκολίες για την επιστροφή των γυναικών στη δουλειά, απειλεί να αυξήσει τη φτώχεια τους και τον κοινωνικό αποκλεισμό τους.
Πριν από την πανδημία η φτώχεια έπληττε έναν στους τέσσερις Ευρωπαίους, ενώ στην Ελλάδα περισσότερους από έναν στους τρεις πολίτες.
Αλλά από τους φτωχούς της Ε.Ε. το 23,3% (59,9 εκατομμύρια) είναι γυναίκες και το 21,6% (53,1 εκατομμύρια) άντρες.
Η κατάσταση είναι ακόμα πιο δυσοίωνη για τους μόνους γονείς, εκ των οποίων το 85% είναι μόνες μητέρες με παιδιά: το 48% των γυναικών και το 32% των αντρών που μεγαλώνουν μόνες/οι τα παιδιά τους απειλούνται με φτώχεια.
Γι' αυτό δεν αρκούν τα λόγια.
Ούτε οι πανηγυρισμοί για την Ημέρα της Γυναίκας και οι τιμές για τις «γυναίκες στην πρώτη γραμμή».
Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι και πρέπει να γίνουν βάση για άμεσες πολιτικές, όπως επισημαίνει η διευθύντρια του EIGE, Κάρλιν Σίλε: «Οι στατιστικές φύλου είναι κρίσιμες για να κατανοήσουμε τις διαφορετικές συνέπειες της πανδημίας σε άντρες και γυναίκες και πού χρειάζονται περισσότερο τα χρήματα. Η Ευρώπη θα ανακάμψει στον βαθμό που η ισότητα φύλου βρίσκεται μπροστά και στο επίκεντρο των μέτρων ανάκαμψης. Και σε μια μικρή νίκη για την ισότητα φύλου, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να καταδείξουν πως τα σχέδια οικονομικής τους ανάκαμψης προωθούν την ισότητα φύλου ώστε να έχουν πρόσβαση στο Ταμείο Ανάκαμψης της Ε.Ε.».
Τον Απρίλιο του 2020, πριν ακόμη κανείς υποψιαστεί ότι η πανδημία θα διαρκούσε μήνες ακόμα, το 38% των αντρών όσο και των γυναικών δήλωνε πως η οικονομική του κατάσταση είχε επιδεινωθεί.
Αλλά περισσότερες γυναίκες (24%) απ' ό,τι άντρες (22%) έλεγαν πως δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα ώς το τέλος του μήνα.
Αυτό ήταν ιδιαίτερα έντονο στις γυναίκες με μικρά παιδιά, όπου το 32% πάλευε να καλύψει τις ανάγκες ώς το τέλος του μήνα, έναντι του 29% των αντρών με παιδιά. Συνολικά το 31% των γυναικών (και το 23% των αντρών) δεν είχαν καθόλου αποταμιεύσεις, αλλά η κατάσταση είναι ακόμα δυσκολότερη για τις μητέρες με μικρά παιδιά που κατά 42% (και 32% για τους πατέρες με παιδιά) δεν έχουν ούτε ένα ευρώ στην άκρη για να ανταποκριθούν σε έκτακτη δαπάνη ή στις οικονομικές δυσκολίες που έφερε η πανδημία. Δεν είναι να απορεί κανείς που περισσότερες γυναίκες (57%) απ' ό,τι άντρες (52%) νιώθουν τόσο απαισιόδοξες για το μέλλον τους.
Η ζωή της πραγματικά σαρώθηκε από την πανδημία.
Οχι μονάχα νόσησε η ίδια από Covid, αλλά και απολύθηκε όταν ζήτησε από το αφεντικό της να τηρηθούν τα μέτρα προστασίας.
Η Αλίκη Δοκμετζή δεν έχει μετανιώσει ωστόσο ούτε μια στιγμή, ούτε γιατί διεκδίκησε όλα όσα ανήκουν στην ίδια και κάθε εργαζόμενο, ούτε γιατί πήγε στο σωματείο της και προχώρησε σε καταγγελία στην Επιθεώρηση Εργασίας, ούτε γιατί κινητοποιήθηκε μαζί με τους άλλους εργαζόμενους.
Παρ' όλο που έχασε τη δουλειά της, η οποία ήταν και το μοναδικό εισόδημα για την ίδια και τη μητέρα της.
«Είναι σημαντικό να μιλάμε, να διεκδικούμε, δεν το σκέφτηκα ούτε στιγμή να κάνω πίσω», λέει η Αλίκη που εργαζόταν σε υποκατάστημα αλυσίδας εστίασης στο Κερατσίνι.
«Σε 60 τετραγωνικά δουλεύαμε 15 άτομα και 15 διανομείς χωρίς κανένα μέτρο προστασίας. Στις κουζίνες δουλεύουν κυρίως νέοι που δεν ξέρουν τα δικαιώματά τους, γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας ή μετανάστριες που εξαναγκάζονται να δουλεύουν πολλές φορές χωρίς να τους βάζουν όλα τα ένσημα και παραπάνω ώρες από αυτές που δηλώνονται επισήμως».
Στις αρχές Δεκέμβρη στην κουζίνα όπου δούλευε η Αλίκη παρουσιάστηκε επιβεβαιωμένο θετικό κρούσμα και η εργοδοσία κανόνισε rapid tests – η Αλίκη ωστόσο ζήτησε μοριακά και η εργοδοσία αρνήθηκε.
Οταν τελικά υποβλήθηκε στο μοριακό και αυτό βγήκε αρνητικό, έχοντας ωστόσο συμπτώματα, αρνήθηκε να δουλέψει.
Στην πορεία αποδείχτηκε ότι ήταν όντως θετική. Ο εργοδότης της, που σε όλη τη διάρκεια της ασθένειάς της τής έστειλε... μια πίτσα δώρο από το κατάστημα, της ανακοίνωσε το πρόγραμμά της με λιγότερες ώρες δουλειάς και σημαντικά λιγότερα χρήματα.
Η Αλίκη υπέκυψε στον εκβιασμό και έμεινε στο κατάστημα γιατί είχε ανάγκη κι αυτά τα ελάχιστα χρήματα. Εντέλει, απολύθηκε - όπως και δύο συνάδελφοί της διανομείς.
Η Αλίκη είναι μέλος του Συνδικάτου Επισιτισμού-Τουρισμού: «Θεωρώ πολύ σημαντικό όλοι να συμμετέχουμε στα σωματεία μας. Ειδικά στον επισιτισμό προσλαμβάνονται εργαζόμενοι χωρίς κάποια ειδίκευση ή κατάρτιση, με μειωμένα δικαιώματα, μειωμένους μισθούς και άρα πιο αναλώσιμοι.
Κι επειδή η 8η Μάρτη είναι μέρα φεμινιστικής απεργίας, σας καλώ όλες να βρεθούμε στις κινητοποιήσεις».
«Η δουλειά μας είναι γυναικοκρατούμενη και πλήττεται από παντού». Για την Αλεξάνδρα το επάγγελμα του ξεναγού είναι αντίστοιχης βαρύτητας με αυτό του πρέσβη μιας χώρας για έναν τουρίστα.
«Ανήκει στη βαριά βιομηχανία της χώρας, είναι η ναυαρχίδα του περιηγητικού τουρισμού, αφού η εικόνα της Ελλάδας βγαίνει από εμάς.
Αν εγώ δεν βλέπω το καλό πρόσωπο της χώρας, τι θα δείξω στον άλλο;» διερωτάται.
Η Αλεξάνδρα στα 47 της είναι μία από τους περίπου 2.000 διαπιστευμένους ξεναγούς στην Αθήνα. Ο κλάδος έχει προβλήματα που προϋπήρχαν της πανδημίας και άλλα που γιγαντώνονται εξαιτίας της.
Αν και οι ξεναγοί δικαιούνται ένα τρίμηνο βοήθημα τον χειμώνα που δεν υπάρχει τουρισμός και πέρυσι κατάφεραν να πάρουν παράταση του επιδόματος για δύο επιπλέον μήνες, φέτος δεν υπήρξε καμία ουσιαστική οικονομική βοήθεια.
«Παρά τα διαβήματα και τις προσπάθειες, είμαστε η τελευταία τρύπα της φλογέρας. Δεν υπάρχει κανένα κράτος πρόνοιας για εμάς», λέει η Αλεξάνδρα.
Χειρότερο όμως από το μηδενικό εισόδημα είναι το ψυχολογικό κόστος: η αίσθηση του «πάω στη δουλειά» δεν υπάρχει έναν χρόνο τώρα.
Ειδικά για την οικογένεια της Αλεξάνδρας, με δύο παιδιά που είχαν συνηθίσει τον μισό χρόνο οι γονείς να λείπουν, ανατράπηκε και αυτή η ισορροπία.
«Εγώ λόγω παιδιών δούλευα έτσι ώστε να γυρνάω στο σπίτι το βράδυ. Ημουν όλη μέρα έξω, με τον πατέρα τους να λείπει 10-15 μέρες σερί.
Είμαστε συνεχώς μαζί πια. Στην αρχή ήταν καλά, καλύψαμε ένα χαμένο έδαφος με τα παιδιά, όμως από ένα σημείο και μετά είμαστε 4 άνθρωποι εγκλωβισμένοι σε 4 τοίχους».
