Η Ηλιούπολη τον Δεκέμβρη του 1944. (Περικλής Καπετανόπουλος)

Αρθρογραφία 02 Δεκεμβρίου 2020

«Γυναίκες και μωρά παιδιά με μπόμπες τα χτυπάνε

Πάντα οι Άγγλοι τόλεγαν ότι μας αγαπάνε…

Με πείνα οι Άγγλοι φίλοι μας μάχονται την πατρίδα

Μα δω που η δάφνη φύτρωσε, βγαίνει κι΄η λαχανίδα».

Από σατυρική μαντινάδα του Δεκέμβρη 1944

του Περικλή Καπετανόπουλου

Η υποστήριξη του λαού της Αθήνας στον ΕΛΑΣ τον Δεκέμβρη του 1944 ήταν απεριόριστη. Οι δεσμοί του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ με τους κατοίκους της πρωτεύουσας είχαν σφυρηλατηθεί τις μαύρες μέρες της Κατοχής. Η πολεμική μηχανή των Εγγλέζων στη διάρκεια της σύγκρουσης δεν στράφηκε μόνο ενάντια στους μαχητές που πολεμούσαν στην πρώτη γραμμή, αλλά γέμισε μολύβι και φωτιά, από γη και αέρα, τις συνοικίες.

Στράφηκε ενάντια στον άοπλο λαό με σκοπό να τον γονατίσει γιατί γνώριζε, ότι χωρίς την λαϊκή υποστήριξη ο ΕΛΑΣ δεν θα άντεχε ούτε μισή μέρα την φοβερή πίεση της αγγλικής πολεμικής μηχανής, από ξηρά, αέρα και θάλασσα. Με την επίθεση στους αμάχους οι Εγγλέζοι ήθελαν να στερήσουν στον ΕΛΑΣ από τις εφεδρείες του, από τα στηρίγματα του με λίγα λόγια.

Μάχη για την επιβίωση

Οι Εγγλέζοι επιτέθηκαν στην Αθήνα όχι μόνο με τα όπλα, αλλά και με την πείνα. Σταμάτησαν κάθε παροχή τροφίμων μέσω της ΕΜ-ΕΛ. Εμπόδισαν και τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό να στείλει βοήθεια. Έκοψαν ακόμα και το νερό. Ανέβασαν στρατιώτες στην Ακρόπολη και πολυβολούσαν τον ΕΛΑΣ, χωρίς ο τελευταίος να μπορεί να απαντήσει, για να μην προξενήσει ζημιά στο αθάνατο μνημείο του Πολιτισμού.

Φυσικά και οι Ανατολικές Συνοικίες της Αθήνας, αντιμετώπισαν το αμείλικτο φάσμα της πείνας. Όμως έπρεπε να βρεθούν τρόφιμα τόσο για τους μαχητές της 1ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ, όσο και για 150.000 κατοίκους των περιοχών αυτών. Αποθήκες με τρόφιμα δεν υπήρχαν.

Τα σπίτια δεν είχαν να μαγειρέψουν ούτε για το καθημερινό τραπέζι. Και όμως, στον τομέα της επιβίωσης οι Λαϊκές Επιτροπές των συνοικιών κέρδισαν μια λαμπρή νίκη. Την τροφοδοσία του μαχόμενου λαϊκού στρατού και του άοπλου πληθυσμού ανέλαβε σε κάθε συνοικία η τοπική Λαϊκή Επιτροπή.

Στην Ηλιούπολη η Επιτροπή δούλεψε δραστήρια και με πρωτοβουλία, και συγκέντρωσε μεγάλες ποσότητες τροφίμων τις οποίες μοίρασε, χωρίς διάκριση πολιτικών φρονημάτων και χωρίς να σημειωθεί η παραμικρή ανωμαλία.

Αναλυτικά, μοιράστηκαν στους κατοίκους της Ηλιούπολης χιλιάδες οκάδες τρόφιμα ήτοι 1500 οκ. δημητριακά, 400 οκ. λάδι, 3.000 οκ. λαχανικά, 1.000 κούτες τσιγάρα,700 κουτιά σπίρτα, και 1.000 οκ.κρασί, προς 50 δρχ την οκά. Μοίρασε προς 60 δρχ την οκά όλα τα αποθέματα των μπακάλικων και διάθεσε για τα νοσοκομεία 1,500 αυγά.

Δεν υπολογίζονται τα ξενύχτια και η πείνα των μελών της Λαϊκής Επιτροπής Ηλιούπολης, όπως της Ελευθερίας Χαλκιά, που ως υπεύθυνη για την διανομή τροφίμων και το συσσίτιο, εξαίρεσε τον εαυτό της και την οικογένεια της από την κατάσταση των δικαιούχων. Για να μαζευτούν όλα αυτά τα τρόφιμα σε εκείνες τις δύσκολες συνθήκες οργανώθηκαν συνεργεία, που με όποιο μέσο βρήκαν πήγαν στα χωριά της Αττικής, όπου υπήρχαν αποθέματα και αγόρασαν λάδι, λαχανικά, και ότι άλλο μπορούσε να μεταφερθεί.

Το νοσοκομείο του ΕΛΑΣ στην Ηλιούπολη

Αλλά η δραστήρια Λαϊκή Επιτροπή Ηλιούπολης δεν περιορίστηκε στον επισιτισμό του λαού και του ΕΛΑΣ. Στο Ίδρυμα Πάνου και Μαρίκας Πρωτοπαππά δημιούργησε νοσοκομείο όπου νοσηλεύτηκαν τραυματίες και άρρωστοι, μαχητές του ΕΛΑΣ και πολίτες. Το κτίριο υπάρχει ακόμα. Στεγάζεται σήμερα ιδιωτικό σχολείο tvn καλογραιών, αν οι δωρητές το προόριζαν να γίνει μαιευτήριο για πτωχές και άπορες εγκυμονούσες. Το νοσοκομείο της Ηλιούπολης, ήταν παράρτημα του μεγάλου νοσοκομείου «Ηλέκτρα» που δημιουργήθηκε στον Υμηττό στο κτίριο του Παπαστράτου.

Συνολικά στις Ανατολικές Συνοικίες λειτούργησαν στην διάρκεια των συγκρούσεων του ΕΛΑΣ με τους Εγγλέζους και τους ντόπιους συνεργάτες τους, 62 νοσοκομεία με 1.300 κρεβάτια.

Στην Ηλιούπολη, προσέφεραν τις υπηρεσίες τους ως γιατροί, ο Σπύρος Μπαλός, ο Περίδης και ο Καράβολος. Ο εξοπλισμός του νοσοκομείου, κρεβάτια, εργαλεία, φάρμακα, μαγειρείο, τα προσέφερε ο Λαός, δίνοντας ακόμα και τις προίκες των κοριτσιών του.

Ως νοσοκόμες προσέφεραν τις υπηρεσίες τους, μεταξύ άλλων, η Γαβριέλα Χαμογεωργάκη και η Λέλα Σταματοπούλου.

Το νοσοκομείο στο κτίριο Πρωτόπαππα λειτούργησε άψογα για περίπου δύο μήνες.

Εκτός από τους μαχητές του ΕΛΑΣ νοσηλεύτηκε με διαμπερές τραύμα στο χέρι του και ένα επτάχρονο αγόρι. Έγιναν μάλιστα εκεί και τοκετοί!

Οι εγγλεζόπληκτοι

Έγραψα εισαγωγικά, ότι από την πρώτη μέρα των συγκρούσεων οι Εγγλέζοι και οι συνεργάτες τους (Ταξιαρχία Ρίμινι, Ιερός Λόχος, Χωροφύλακες, Ταγματασφαλίτες, Χίτες και λοιποί) έβαλαν στόχο να ισοπεδώσουν τις παράγκες της Καισαριανής. Το κλιμάκιο των Λαϊκών Επιτροπών του 6ου Τομέα του ΕΑΜ, αναγκάστηκε να εκκενώσει την συνοικία και στεγάσει 13.182 Καισαριανιώτες στις γειτονικές περιοχές. Στην Ηλιούπολη φιλοξενήθηκαν 137 εγγλεζόπληκτοι κάτοικοι της Καισαριανής.

Οι εφεδρείες του ΕΛΑΣ

Είναι γνωστό επίσης ότι ο Λόχος του ΕΛΑΣ Ηλιούπολης πολέμησε ως μονάδα του 2ου Σύνταγμα της 1ης Ταξιαρχίας του Α Σώματος του ΕΛΑΣ Αθηνών. Το 2ο Σύνταγμα στις μάχες του Δεκέμβρη είχε απώλειες 800 νεκρούς και τραυματίες, σε σύνολο 1.300 μαχητών. Και όμως, στο τέλος του Δεκέμβρη βρέθηκε να έχει 1.800 μαχητές, δηλαδή 500 περισσότερους από όσους είχε όταν άρχισε η σύγκρουση. Οι εφεδρείες του ΕΛΑΣ ήταν ανεξάντλητες. Κοντά σε κάθε μαχητή του ΕΛΑΣ βρισκόταν και ένας άμαχος, για να πάρει την θέση του σε περίπτωση τραυματισμού του.

Πρόβλημα ήταν η έλλειψη όπλων. Αν υπήρχαν σε αφθονία, τότε το 2ο Σύνταγμα θα μπορούσε σε ελάχιστο να έχει την δύναμη Μεραρχίας Πεζικού σε πλήρη σύνθεση.

Αλλά για τον ΕΛΑΣ της Ηλιούπολης και την μάχη που έγινε στις 24 Δεκέμβρη με τον λόχο του Κρόνου, θα αναφερθούμε σε επόμενο σημείωμα.