Ελευθέριος Ανευλαβής
«Το πάλαι τε και νυν και αιεί ζητούμενον, και αιεί απορούμενον…» (Αριστοτέλης)
Υπάρχει πράγματι ο Εαυτός; Και αν υπάρχει, τί είναι αυτός;
Ορισμένοι φιλόσοφοι της επιστήμης αρνούνται της ύπαρξη του Εαυτού. Γι’ αυτούς είναι μια ψευδαίσθηση, ένας μύθος του νου. Εάν δεν υπήρχε τίποτα να τον αντιλαμβάνεται, δεν θα υπήρχε εαυτός. Κατ’ αυτούς, η έννοια του εαυτού επινοήθηκε βάσει πολιτισμικών, κοινωνικών και γλωσσικών συμβάσεων. Δεν είναι τίποτα άλλο, από ένα χρήσιμο αντιληπτικό εργαλείο για την οργάνωση της ανθρώπινης εμπειρίας.
Κατά τον Σκώτο φιλόσοφο (18ος αιώνας), David Hume, δεν έχουμε καμιά εμπειρία μιας απλής, ατομικής εντύπωσης, που μπορούμε να αποκαλέσουμε εαυτό, και ο εαυτός είναι η ολότητα της συνειδητής ζωής ενός προσώπου.
« Όταν μπαίνω πιο ενδόμυχα σε αυτό που αποκαλώ εαυτό, πάντα σκοντάφτω σε κάποια συγκεκριμένη αντίληψη ή άλλη, θερμότητας ή κρύου, φωτός ή σκιάς, αγάπης ή μίσους, πόνου ή ευχαρίστησης. Ποτέ δεν μπορώ να πιάσω τον εαυτό μου οποιαδήποτε στιγμή χωρίς μια αντίληψη και ποτέ δεν μπορώ να παρατηρήσω τίποτα εκτός από την αντίληψη. (David Hume «Πραγματεία της Ανθρώπινης Φύσης»
Και ο σύγχρονος Φιλόσοφος και επιστήμων, Daniel Dennett, γράφει:
«Το φυσιολογικό άτομο του είδους Homo sapiens δημιουργεί έναν εαυτό, κλώθοντας ιστορίες περί εαυτού στη διαδικασία να παρουσιάσει εαυτόν στους άλλους, μέσω της γλώσσας. Η τάση να δημιουργήσει τον εαυτό δημιουργώντας ιστορίες, για ανθρώπους, ομοιάζει με το πώς οι αράχνες πλέκουν τον ιστό για να προστατευτούν. Η διαδικασία αυτή είναι και ενδογενής και ασύνειδη. (Dennett «Consciousness Explained» 1991).
Εν τούτοις, οι άνθρωποι γνωρίζουν άμεσα, αυτό που είναι αντικείμενο των συναισθημάτων ή των ενεργειών τους, καθώς, ταυτόχρονα, αναγνωρίζουν τα εν λόγω συναισθήματα, τα οποία είναι άρρητα. Δεν λέγονται.
Ο Εαυτός υπάρχει. Είναι τα συναισθήματα του πόνου και της ευχαρίστησης, του ελέγχου, της πρόθεσης, της ελευθερίας, της αυτοδιάθεσης και της δράσης, σύμφωνα με τις πεποιθήσεις και τις επιθυμίες κάποιου και η αίσθηση της συνύπαρξης στον φυσικό κόσμο και στο κοινωνικό σύνολο.
Τέλος φόρμας
«Αντιφάσκω με τον εαυτό μου;
Πολύ καλά, λοιπόν, αντιφάσκω με τον εαυτό μου
Είμαι μεγάλος, είμαι πολυδιάστατος»
(Walt Whitman «Song of Myself : Τραγούδι του Εαυτού μου»)
Ο πολυδιάστατος Εαυτός, έχει πέντε διακριτές, ξεχωριστές, αλλά λειτουργικά συμπληρωματικές διαστάσεις: Οικολογική,
Διυποκειμενική, Αντιληπτική, Ιδιωτική, Χρονικά επεκτεινόμενη. Αυτές οι διαστάσεις συνεργάζονται, συνδέοντας το άτομο με το σώμα του, με την κοινωνία, με τον ψυχικό του κόσμο και με το περιβάλλον. (Ulric Neisser «Five Kinds of Self-knowledge: Πέντε Είδη Αυτογνωσίας 1988).
Ουσιαστικά η έννοια του Εαυτού, είναι συλλογή των πεποιθήσεων, που έχει κάποιος για τον Εαυτό του και η ανταπόκριση των άλλων σε αυτές.
Ο Εξόριστος εαυτός στην ελληνική αποικία της παγκοσμιοποίησης.
Στην εποχή της Παγκοσμιοποίησης του χρήματος και του αμερικάνικου τρόπου ζωής, ποιος είναι ο Εαυτός, στον 21ο αιώνα;
Είναι ένας Εξόριστος Εαυτός. Ένας Εαυτός μειωμένος, διασκορπισμένος, και αλλοτριωμένος. Ουσιαστικά είναι ένας ακρωτηριασμένος εαυτός, που ζει σε έναν παροξυσμό παραληρήματος, ότι είναι αυτός ο Εαυτός. Ο Ευρωπαίος υπεράνθρωπος, με την μάσκα της τεχνολογίας.
Γερμανική κουλτούρα, μια «σάλτσα από ξινισμένο βούτυρο Σπάρτης, λάδι της χριστιανικότητας και ξύδι Νίτσε, δυναστεύει την Ευρώπη. Μια ιμπεριαλιστική ορδή ζεμένων προβάτων (Pessoa)
Στον παραμορφωτικό του καθρέφτη, ο Εξόριστος Εαυτός, δεν βλέπει την εικόνα του υπηρέτη, του σφουγγοκωλάριου, αλλά φαντάζεται τον εαυτό του, κύριο του εαυτού του.Η Ελλάδα, μια κυριευμένη από την παγκοσμιοποίηση, περιφερειακή χώρα, λησμόνησε τον Έλληνα του πνεύματος, που άρθρωσε Λόγο Πλανητικό.
«Καταραμένε Έλληνα… Όπου να γυρίσω τη σκέψη μου, όπου και να στρέψω τη ψυχή μου, μπροστά μου σε βρίσκω. Τέχνη λαχταρώ, ποίηση, θέατρο, αρχιτεκτονική, εσύ μπροστά μου, πρώτος κι αξεπέραστος.
Επιστήμη αναζητώ, μαθηματικά, φιλοσοφία, ιατρική, κορυφαίος και ανυπέρβλητος. Για δημοκρατία διψώ, ισονομία και ισοπαλία, εσύ μπροστά μου, ασυναγώνιστος κι ανεπισκίαστος. [Φρίντριχ Σίλερ (Friedrich Schiller, Γερμανός θεατρικός συγγραφέας, ποιητής και ιστορικός].
Και οι απόγονοι;
Ιδού ο παγκοσμιοποιημένος ελληναράς, Εξόριστος Εαυτός, με ηττημένη τη σκέψη, ναυαγισμένος στη δική του θάλασσα, ξενιτεμένος στη ίδια του τη Χώρα, που η νέοι της, η «φαιά ουσία του μέλλοντος», αναζητούν καλλίτερη τύχη στη διασπορά, για να διαπιστώσουν γρήγορα ότι ο «Νέος Θαυμαστός Κόσμος» είναι και αυτός ναυαγισμένος.
Και οι νέοι, που δεν τους πήρε η ξενιτειά, με πτυχία πανεπιστημιακά (η κορνίζα τους αξίζει περισσότερο από το κορνιζαρισμένο πτυχίο), διαγκωνίζονται για μια θέση στο Δημόσιο να διασφαλίσουν τον επιούσιο, μεροδούλι μεροφάι, ή άνεργοι, με πτυχία, δουλεύουν ως γκαρσόνια.
Και η ανεύθυνη νεολαία, (υπάρχει κι αυτή), εν μέσω COVID, σεληνιάζεται, κορυβαντιώντας στα μπιτσόμαρα των νησιών, αρχιδογράφοντας τις οδηγίες προφύλαξης.
Κι ορισμένοι, της χάλι, high society, διοργανώνουν «πάρτι COVID» για ν΄ αποκτήσουν ανοσία, οι ανόητοι, της αγέλης, αγεληδόν.Ο Εξόριστος Εαυτός, είναι ξένος στην ίδια του τη Χώρα. Την Ελλάδα, του παρόντος ξεπεσμού και του παρελθόντος μεγαλείου, που έγραψε την ιστορία της μεγαλομάτας Ευρώπης (Ευρώπη: ευρείς ώπας: μεγάλα μάτια), και οι Ευρωπαίοι της βγάλανε τα μάτια..
Μέσα στους καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους, που συνεχίζονται με τοπικούς πολέμους και τρομοκρατικές επιθέσεις, μέχρι και σήμερα, γεννήθηκε και ζει, ο Εξόριστος Εαυτός.
Ζει στη οδό «Ματαιότης ματαιοτήτων», στην εποχή, που η πλειονότητα των ανθρώπων έχουν χάσει την πίστη τους στον άνθρωπο, ο οποίος περιφέρεται με άστεγη σκέψη, εξόριστη, περιπλανώμενη. Εξόριστη και τη γλώσσα του.
«Tα όρια της γλώσσας μου είναι τα όρια του κόσμου μου» (Wittgenstein)
«Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική. ... Διάβασε και προσπάθησε και πολέμησε. ...» (Οδ. Ελύτης).
Μα δεν προσπάθησες. Δεν διάβασες. Δεν πολέμησες. Εσύ, μιλούσες για «κερδοφόρες μάχες», μαζί με τον Πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη. Οι πραγματικές μάχες είναι νικηφόρες. Οι μάχες για τα κέρδη είναι κερδοφόρες.
Και στην πήραν πίσω, τη γλώσσα την ελληνική. Στην έκλεψαν, μαζί με την ψυχή σου και τη σκέψη σου.
Τη γλώσσα που «Ει Θεοί διαλέγονται τη των Ελλήνων γλώττη χρώνται» (Κικέρων, Ρωμαίος ρήτορας και πολιτικός)
Μ’ αυτήν τη γλώσσα μίλησε ο Σωκράτης διατρανώνοντας την ύψιστη ηθική αρχή του δικαίου: «ουδαμού δει αδικείν. Ουδ’ αδικούμενον ανταδικείν».
Σ’ αυτήν τη γλώσσα φώναξε η Αντιγόνη, χιλιάδες χρόνια πριν από τον Ναζωραίο: «ου συνέχθειν αλλά συμφιλείν έφυν: Δεν γεννήθηκα για να μισώ αλλά για ν’ αγαπώ:».
Μ’ αυτήν τη γλώσσα, ο λόγος της δημοκρατίας δίνει φωνή σε
όλους, και δεν υποκύπτει σε σκοπιμότητες θρησκευτικών ιερατείων και ιεραρχών, Αμβρόσιος και όμοιοι, ταλιμπάν της πίστης και της θρησκείας, και σε ουράνιους ή γήινους αυθέντες.
«εμοί δε έλασσον Ζηνός ή μηδέν μέλει
πιο λίγο κι απ’ το τίποτα, με μέλει ο Δίας»
Κραυγάζει σταυρωμένος στο βράχο ο προμηθέας, στον Ερμή, «τον τυράννου τον νέον διάκονον».
Σ’ αυτήν τη γλώσσα, φωνάζει ο Ηράκλειτος, σε Πάπες και Αρχιπαπάδες: Κόσμον τόνδε, ...ούτε τις θεών, ούτε ανθρώπων εποίησεν: Αυτόν το κόσμο, ούτε κανείς από τους θεούς, ούτε από τους ανθρώπους έκανε»
Σ’ αυτήν τη γλώσσα, φωνάζει ο Ηράκλειτος, σε Πάπες και Αρχιπαπάδες: Κόσμον τόνδε, ...ούτε τις θεών, ούτε ανθρώπων εποίησεν: Αυτόν το κόσμο, ούτε κανείς από τους θεούς, ούτε από τους ανθρώπους έκανε»
Βρείτε μια λέξη, από τις παραπάνω, του Σωκράτη, της Αντιγόνης του Ηρακλείτου, που δεν μιλιέται σήμερα. Που δεν μπορεί να την καταλάβει ο Έλληνας, ο οποίος δεν έχει, ακόμη, αποβλακωθεί και αφελληνιστεί από την σύγχρονη εκπαίδευση της αμάθειας.
Βρείτε μια λέξη, που δεν μπορεί να κατανοήσει ο Έλληνας άνθρωπος, ο οποίος δεν έχει διαφθαρεί γλωσσικά, και επομένως είναι φθαρμένος και στο νου και στη σκέψη, από πονηρούς πολιτευτές, σφουγγοκωλάριους της δυτικοφροσύνης, οι οποίοι θέλουν να ρίξουν «σκότος ... εσπέριον» (Ανδρέας Κάλβος)
Βρείτε μια λέξη, που δεν μπορεί να κατανοήσει ο Έλληνας άνθρωπος, ο οποίος δεν έχει διαφθαρεί γλωσσικά, και επομένως είναι φθαρμένος και στο νου και στη σκέψη, από πονηρούς πολιτευτές, σφουγγοκωλάριους της δυτικοφροσύνης, οι οποίοι θέλουν να ρίξουν «σκότος ... εσπέριον» (Ανδρέας Κάλβος)
Αυτοί, οι δυτικόφρονες, οι ξιπασμένοι της τεχνολεηλατημένης Δύσης, που θέλουν να «δύσουν», το φάος-φως της ελληνικής παιδείας και γλώσσας. Η γλώσσα πεθαίνει. Θέλουν να την σκοτώσουν, οι λογάδες αναμορφωτές της αποικίας.
Μα, πάνω στα ερείπιά της, θα βρίσκουν ελληνικές λέξεις οι λογοκλόποι Ευρωπαίοι: Hellenic panorama, Democracy, Episteme, Philosophy, Logos, Logic, Theater, Tragedy, Drama, Comedy, Cosmos, και άλλες πολλές. Η ελληνική γλώσσα, που όλοι υπηρετούν, κι’ ας μη το ξέρουν ή κάνουν πως το αγνοούν.
Θα σκοντάφτουν πάντα πάνω στους γίγαντες της σκέψης: Plato, Aristoteles. Hippocrates, Thucydides, Herodotus, Sophocles, Euripides, Aeschylus, Aristophanes,
ο Εξόριστος Εαυτός, μέσα στους πολυσύχναστους δρόμους, άδειους από Ανθρώπους, κι αυτός σε απομόνωση, φορά τη μάσκα. Τη μάσκα του ξενόφερτου. Κι’ όμως, η Ελλάδα, παραμένει στο βάθος της συνείδησής του, και περιμένει να την ανακαλύψει ξανά.
Βγάλε τη μάσκα του ξενόφερτου, Έλληνα Εαυτέ.
Το παρελθόν σου, το αποκληρωμένο, μιλάει και λέει αλήθειες.
Βγάλε τη μάσκα του ξενόφερτου, που σου φόρεσαν (ή φόρεσες ο ίδιος, μαϊμουδίζοντας), οι μονόφθαλμοι, οι στενοκέφαλοι, αλαζόνες. Οι άμουσοι, οι αγράμματοι.
«Ηράκλειτος εγώ‧ τι μ’ άνω κάτω έλκετ’ άμουσοι; Ουχ υμίν επόνουν, τοις δ’ εμ’ επισταμένοις.»
Ο Ηράκλειτος είμαι εγώ‧ τι με τραβάτε πάνω κάτω αγράμματοι; Δεν κοπίασα για εσάς, αλλά γι’ αυτούς που με γνωρίζουν καλά..
Ο Εξόριστος Εαυτός, θα γράψει το μυστήριο του Εαυτού του, στο μέλλον, ως Αληθινός Εαυτός. Αναγεννημένος, ακούει, συζητά, σκέπτεται, ξανασκέπτεται και προσαρμόζει τη σκέψη του, έχοντας δει και σκεφθεί διαφορετικές όψεις της πραγματικότητας, η οποία παρουσιάζεται με πολλές όψεις
Ο Αληθινός Εαυτός, θα δει τη ζωή ξανά ανανεωμένη και θα δημιουργήσει νέο τρόπο να βλέπει τα πράγματα με καινούργιο βλέμμα, γνωρίζοντας ότι διαλέγει τον μοναχικό δρόμο, έχοντας ανοιχτό πάντα τον εγώφθαλμο του νου του.
Έτσι, βλέπει αυτό, που οι άλλοι, οι άμουσοι, δεν μπορούν να δουν. Και κάνει δυνατό, αυτό που οι άλλοι, συνήθως, θεωρούν αδύνατο.
Ο Εαυτός δεν είναι μία αδρανής έννοια. Οργανώνει την ανθρώπινη εμπειρία και αυξάνει τις ηθικές δυνατότητες.
Ο Αληθινός Εαυτός, ως σήμα, σώμα ελευθερίας είναι μέσα μας. Και φέρνει στο φως την ιστορία μας, τις εμπειρίες και τα αισθήματά μας, τη ζωή μας ολόκληρη, από το παρελθόν στο π α λ ε ρ θ ό ν, πάλι ελθόν παρελθόν.
Περνά, μέσα από την κόλαση, στο καθαρτήριο, για να βρει την Βεατρίκη του, όχι στον άλλο κόσμο του Παραδείσου, μα σε τούτον τον κόσμο, τον «μικρό και μεγάλο», ατενίζοντας την αλήθεια, που συγγενεύει με το όνειρο ενός Θεού.
Ένα ατέλειωτο ΝΑΙ στη ζωή, σε έναν κορεσμένο και εξαντλημένο κόσμο της άρνησης. Μια έξοδος κινδύνου διαφυγής, έστω και επικίνδυνη, προς το αδύνατο.
Θα ξαναζήσει, όχι «θανάτω θάνατον πατήσας», αλλά ζ ω ή θ ά ν α τ ο ν π α τ ή σ α ς, έχοντας επίγνωση του άφευκτου θανάτου.
Κάποιοι ξαναγεννιούνται μετά θάνατον.
«Γνώθι σαυτόν», λοιπόν, και:
«Γένοι’ οίος εσσί μαθών:
να γίνεις αυτός που είσαι, μαθαίνοντας»
(Πίνδαρος)
