Του Περικλή Καπετανόπουλου
δημοσιογράφου-ιστορικού
Όταν στις 23 Απριλίου 1941, ο Τσολάκογλου υπέγραψε την άνευ όρων παράδοση του Ελληνικού Στρατού στην Θεσσαλονίκη, ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ μαζί με τον πρεσβευτή της Μεγάλης Βρετανίας σερ Μάικλ Πάλερετ, εγκατέλειπαν την Αθήνα, με υδροπλάνο.
Μαζί τους ο Εμ.Τσουδερός που είχε αντικαταστήσει στην πρωθυπουργία τον τραπεζίτη Αλ.Κορυζή, ο οποίος είχε αυτοκτονήσει στις 18 Απριλίου. Είχε προηγηθεί στις 21 Απριλίου, η αναχώρηση των διαδόχων Παύλου και Φρειδερίκης.
Η φυγή των «πατριωτών»
Με τρία πολεμικά πλοία, τα αντιτορπιλλικά "Β. Ολγα", "Πάνθηρ" και "Ιέραξ", αναχώρησαν από χώρα οι υπουργοί της κυβέρνησης Τσουδερού, ο διοικητής και ο υποδιοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, καθώς και «παράγοντες» της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, την νύχτα της 22ας Απριλίου.
Μαζί τους πήραν, εκτός από τις οικογένειες τους, όλες τους τις αποσκευές, χρυσό και κοσμήματα, μέχρι και τα παιγνίδια των παιδιών τους και τα σκυλάκια τους.
Γυναίκες, πεθερές, παιδιά, υπηρέτριες, νταντάδες, ήταν ένα ασυνήθιστο και παράδοξο φορτίο για πολεμικά πλοία.
Το θέαμα αυτό γράφει ο Αλ. Σακελαρίου «και δη εν καιρώ πολέμου, εξηρέθισε τα πληρώματα εις τοιούτον βαθμόν, ώστε εις τη Σούδαν εξεδηλώθη μικρά στάσις επί του "Βασίλισσα Ολγα", του προσωπικού απαιτήσαντος να μην επιβή κανείς πλέον.
Αντιλαμβάνεται ο καθείς την ψυχολογίαν όλων αυτών των αξιωματικών, υπαξιωματικών και ναυτών που κανένας τους δεν εγνώριζε πού και πώς άφηναν τα σπίτια τους, όταν έβλεπαν ότι υπήρχαν προνομιούχοι Έλληνες και Ελληνίδες ή Ελληνόπουλα που μπορούσαν ανέτως να μεταφέρονται με τα πολύτιμα των υπαρχόντων των προς άλλας ασφαλείς κατευθύνσεις μέχρις ότου παρέλθει η συμφορά..."
Την ίδια εικόνα με τον Σακελλαρίου περιγράφει και ο έφεδρος πλοίαρχος Ν. Δ. Πετρόπουλος : «Μου έκανε εντύπωση και ένα άλλο θέαμα, που με επηρέασε κατά κάποιο ποσοστό για να μη φύγω από την Ελλάδα: Μεταξύ των Ελλήνων ιδιωτών επιβατών ήταν κι ένα ζευγάρι- όχι πρώτης νεότητος- που το συνόδευε η μητέρα της συζύγου.
Η ηλικιωμένη πεθερά κρατούσε ένα βαλιτσάκι που, όπως επρόδιδαν οι μεταξύ των τριών τους κουβέντες, περιείχε τα τιμαλφή της οικογενείας.
Χωρίς να θέλω με κατέλαβε αηδία από το γεγονός, ότι δε διαθέταμε τα πλοία για να σώσουμε έστω και λίγους στρατιώτες μας από τις χιτλερικές ορδές, αλλά καταλαμβανόταν η πολύτιμη χωρητικότης για να δοθεί ευκαιρία στα μπιζού και στα εξαντλημένα σαρκία της ευπόρου οικογενείας… να… συνεχίσουν και εκτός της Ελλάδος τον αγώνα κατά του κατακτητού!»...
Οι ανθρωποφύλακες
Φεύγοντας για το Κάιρο, με ενδιάμεσο σταθμό την Κρήτη, η κυβέρνηση Τσουδερού και ο βασιλεύς φρόντισαν να παραδοθούν οι φυλακισμένοι και εξόριστοι κομμουνιστές στους Γερμανούς.
Οι Έλληνες κομμουνιστές για το καθεστώς της 4ης Αυγούστου αντιπροσώπευαν μεγαλύτερο κίνδυνο, απ’ ότι οι Γερμανοί φασίστες κατακτητές.
Οι ανθρωποφύλακες-χωροφύλακες, εκτελώντας πιστά τις εντολές της κυβερνήσεως τους παρέδωσαν με πρωτόκολλο στους Γερμανούς και μαζί και τους φακέλους των «επικινδύνων δια την δημόσιαν τάξιν» που τηρούσαν στα τμήματα Ασφαλείας.
Το αφεντικό μπορεί να άλλαξε, αλλά η δουλειά για τα σώματα ασφαλείας παρέμεινε ίδια.
Ο μισθός να πέφτει και τι Γερμανός, τι Έλληνας προϊστάμενος.
Βέβαια υπήρξαν και εξαιρέσεις, αλλά αυτές επιβεβαίωσαν τον κανόνα.
Πρώτες μέρες κατοχής
Πίσω στην Αθήνα ο λαός πενθούσε. Η σκιά της ξένης κατοχής βάραινε πάνω στις ψυχές των Ελλήνων.
Την εικόνα των πρώτων ημερών της Κατοχής μας μεταφέρει ο ανθυπολοχαγός του Μηχανικού και αντάρτης του ΕΛΑΣ Σπύρος Μπέκιος (Λάμπρος):
«Πικραμένη, σκυθρωπή με συννεφιασμένη την ψυχή και σφιγμένα δόντια τη βρήκε (την Αθήνα) ο κατακτητής. Έρημοι οι δρόμοι… Αμίλητος ο λαός. Κείνο το πάγωμα θα το θυμάμαι. Πάγωμα ναι. Αλλά όχι φόβος. Ένοιωθα σφιγμένες τις καρδιές ολόγυρα μου. Αλλά φόβο δεν είδα.
Όλη η φοβέρα της τρομερής πολεμικής μηχανής, που πέρασε θορυβώδικα απ’ τους κεντρικούς δρόμους, πήγε στα χαμένα Η Αθήνα δεν τρομοκρατήθηκε, δεν λιποψύχησε.
Καρδιά της Ελλάδας, η Αθήνα, με την «υποδοχή» που του έκανε (του κατακτητή) δήλωσε κι’ όλας ότι «δεν μπορούμε να ζήσουμε μαζί, να συνυπάρξουμε».
Ο δοσιλογισμός ως ιδεολογία
Δεν είχαν όμως όλοι οι Έλληνες απέναντι στους κατακτητές τα αισθήματα που περιγράφει ο Σπύρος Μπέκιος.
Υπήρχαν και οι επώνυμοι μεγαλοδημοσιογράφοι και μεγαλοεκδότες, τα στελέχη του μεταξικού καθεστώτος, οι πεμπτοφαλαγγίτες όπως τους αποκαλούσε ο λαός, που συνιστούσαν στον λαό να καθίσει φρόνιμα γιατί ο αγώνας ήταν μάταιος και οι Γερμανοί ανίκητοι.
Συμβουλές υποταγής δια του Τύπου
"ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ" 29 Απριλίου 1941: "Εντός εικοσιτετραώρων η κατάληψις της χώρας μας θα έχει συμπληρωθεί. Ετσι, η Ελλάς βγαίνει από τον πόλεμο- και βγαίνει οριστικώς από τον πόλεμον, καθ' ον τρόπον εβγήκαν όλαι σχεδόν αι χώραι της ηπειρωτικής Ευρώπης. Δεν είνε μόνη η Ελλάς που ευρίσκεται εις αυτήν την θέσιν. Από της Νορβηγίας μέχρι του Ταινάρου και από των Πυρηναίων μέχρι των παρυφών της Ουκρανίας υπάρχει δι' όλους τους λαούς της Ευρώπης απόλυτος ταυτότης εις τας πολιτικάς και άλλας συνθήκας της υπάρξεώς των. Αυτό δεν το λέγομεν προς παρηγορίαν μας.
Τα λέγομεν διά να τονίσωμεν την βασικήν κατά τη γνώμην μας αλήθειαν που δεν πρέπει ποτέ να φεύγει από τα μάτια μας, ότι δηλαδή τα ελληνικά προβλήματα που εδημιουργήθησαν από της 27ης Απριλίου δεν ημπορούν να αντιμετωπισθούν παρά εις το πλαίσιο της Νέας Ευρωπαϊκής πραγματικότητος.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι εφεξής αποτελούμεν μέρος ενός εκτεταμένου ηπειρωτικού συνόλου, του οποίου όλα τα τμήματα θα έχουν αναποφεύκτως κοινότητα κατευθύνσεων και προπαντός κοινότητα συμφερόντων, οικονομικών και άλλων.
Αυτή η ηπειρωτική σύλληψις της υποστάσεώς μας πρέπει να αποτελέση το πλαίσιον μέσα εις το οποίον θα κινηθούμε. Η τύχη μας είναι εφεξής αρρήκτως συνδεδεμένη προς την τύχη της γηραιάς Ηπείρου της οποίας αποτελούμεν τη νοτιοανατολικήν εσχατιάν".
«ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» 29 Απριλίου 1941 : "Ο αθηναϊκός λαός αντιμετωπίζει τα γεγονότα με σταθεράν πεποίθησιν ότι όλα βαίνουν προς το καλύτερον, ότι λήξαντος του πολέμου, διά την Ελλάδα τουλάχιστον, ανοίγεται η περίοδος της ειρήνης και της εντός των πλαισίων της ειρήνης αυτής παραγωγικής δραστηριότητος...
Η θέλησις των Ελλήνων, όπως εντός του ειρηνικού πλαισίου, το οποίο εξασφαλίζει εις αυτούς ο τερματισμός του πολέμου, αναπτύξουν όλας των τας ικανότητας και όλας των τας πρωτοβουλίας, θα δώση ασφαλώς αφορμήν διά να εκδηλωθούν όλαι εκείναι αι κεκρυμμέναι αρεταί της φυλής μας, αι οποίαι είτε εξ αδιαφορίας, είται εξ αισθημάτων ηλαττωμένης αλληλεγγύης δε είχον ανέλθει εις την επιφάνειαν τους τελευταίους καιρούς...
Αι γερμανικαί αρχαί εμφορούμεναι από τας φιλικωτέρας των διαθέσεων απέναντι του ελληνικού πληθυσμού, τας αρετάς και τα προτερήματα του οποίου δεν ήργησαν να γνωρίσουν, θα τον συντρέξουν- περί τούτου δεν υπάρχει αμφιβολία- εις πάσαν θετικήν και οικοδομητικήν του προσπάθειαν".
"ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ" 30 Απριλίου 1941: "ΑΠΟ ΑΥΡΙΟΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΙΝ ΧΙΛΙΕΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΔΙΑ ΝΑ ΔΕΥΚΟΛΥΝΘΗΤΕ ΕΙΣ ΤΑΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΑΣ ΣΑΣ ΜΕ ΤΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΟΧΗΣ".
ΒΡΑΔΥΝΗ 2 Μαίου 1941: "Εφόσον περνούν αι ημέραι, τόσον αυξάνει η ευμένεια και η φιλική διάθεσις του ελληνικού λαού απέναντι των Γερμανών, πράγμα το οποίον ανταποκρίνεται εις τα προς την Ελλάδα αισθήματα του Ράιχ και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, επερχομένης της πλήρους συνεννοήσεως θα ανασυνδεθή τάχιστα η παλιά φιλία που ενώνει τας δύο χώρας".
Οι εκπρόσωποι της κυρίαρχης τάξης επιχείρησαν να περάσουν στον λαό το ιδεολογικό δηλητήριο του δοσιλογισμού, όπως διαπιστώνει κανείς από τα προαναφερόμενα, και να παρουσιάσουν ως εθνικό και πατριωτικό καθήκον την υποταγή στο κατοχικό καθεστώς.
Τα σχέδια τους, τα χάλασε το ΕΑΜ, που από την πρώτη στιγμή διακήρυξε ότι είχε σκοπό να εμψυχώσει τους Έλληνες, να τους παροτρύνει να αγωνιστούν ενάντια στους κατακτητές για μια Ελλάδα ελεύθερη και ανεξάρτητη.
Οι κομμουνιστές – που τους θεωρούσαν «απάτριδες» – μπήκαν μπροστάρηδες στον αγώνα του ελληνικού λαού για την απελευθέρωση, την ίδια ώρα που οι «εθνοκάπηλοι» πολιτικοί τους αντίπαλοι συνεργάστηκαν με τους κατακτητές της χώρας.
Το σύνθημα του ΕΑΜ «Λευτεριά και Λαοκρατία» συνέγειρε τις λαϊκές συνειδήσεις ως η προοπτική ενός άμεσου μέλλοντος χωρίς εθνική υποτέλεια και κοινωνική καταπίεση.
Έτσι δημιουργήθηκε το έπος της Εθνικής Αντίστασης, το νέο 1821.
