Του Περικλή Καπετανόπουλου
δημοσιογράφου-ιστορικού

Μετά την επίθεση της χιτλερικής Γερμανίας στην Ελλάδα στις 6 Απριλίου 1941, το αλβανικό μέτωπο ανατράπηκε.

Ο στρατηγός Τσολάκογλου και ορισμένοι άλλοι ανώτεροι αξιωματικοί του Στρατού, με υποκινητή τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνα αποφάσισαν, άνευ εγκρίσεως της προϊσταμένης τους στρατιωτικής Αρχής-μη λαμβάνοντάς την υπόψην εν καιρώ πολέμου-για συνθηκολόγηση, κρίνοντας πως κάθε αντίσταση προς τους εισβολείς θα ήταν μάταιη.

Έτσι ο Τσολάκογλου διοικητής του Γ σώματος στρατού στις 20 Απριλίου 1941 υπέγραψε πρωτόκολλο ανακωχής με τον διοικητή της 1ης Μηχανοκίνητης Μεραρχίας Ες-Ες, υποστράτηγο Σεπ Ντίτριχ, στο Βοτονόσι Ιωαννίνων.

Ο αρχηγός του Ελληνικού Στρατού, αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος, σε τηλεγράφημά του προς το Τμήμα Στρατιάς Ηπείρου, κατήγγειλε την πρωτοβουλία του Τσολάκογλου ως αντίθετη προς τα συμφέροντα της πατρίδας, διέταξε την αντικατάσταση του Τσολάκογλου και αγώνα «μέχρι εσχάτου ορίου δυνατοτήτων».

Την επόμενη ημέρα 21 Απριλίου στην Λάρισα ο Τσολάκογλου, υπέγραψε ως διοικητής της Ελληνικής Στρατιάς Ηπείρου και Μακεδονίας την άνευ όρων παράδοση του Ελληνικού Στρατού στους Γερμανούς.

Εκ μέρους των Γερμανών, το πρωτόκολλο της παράδοσης συνυπέγραψε ο αρχηγός των γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα, στρατηγός φον Γκράιφφενμπεργκ.

Ο ίδιος μοιραίος άνθρωπος δυο δεκαετίες πριν, στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας, κατά την οπισθοχώρηση του ελληνικού στρατού, εγκατέλειψε τον διοικητή του Α΄Σώματος Στρατού στρατηγό Νικόλαο Τρικούπη που λιποθύμησε και τον έπιασαν οι Τούρκοι.

Ο Τσολάκογλου ήταν ο επιτελάρχης του Τρικούπη. Ανέφερε μάλιστα ψευδώς στη στρατιά ότι ο στρατηγός Τρικούπης σκοτώθηκε και τον έθαψε ρίχνοντας και τις τιμητικές αποχαιρετιστήριες βολές ως είθισται. Αλλά δεν σταμάτησε εκεί.

Είχε το θράσος να ειδοποιήσει και τη γυναίκα του στρατηγού ότι ο σύζυγος της σκοτώθηκε.

Οταν το 1923 έγινε η ανταλλαγή αιχμαλώτων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ο στρατηγός Τρικούπης επέστρεψε στην Ελλάδα και η γυναίκα του κόντεψε να πάθει συγκοπή όταν τον αντίκρισε. Αλλά εδώ ο Τσολάκογλου πρόδωσε ένα ολόκληρο λαό και ένα στρατό νικητή, στο στρατηγό Τρικούπη θα κολλούσε;

Ο Τσολάκογλου έγινε ο πρώτος κατοχικός πρωθυπουργός, υπηρέτης της «Νέας Τάξης Πραγμάτων» που ήθελε να επιβάλλει η Γερμανία στην Ευρώπη.

Τον υποστήριξαν αρκετοί ανώτεροι και ανώτατοι αξιωματικοί, παίρνοντας υπουργικές καρέκλες στην κυβέρνηση του.

Τον Απρίλιο του 1941 Η Ευρώπη βρισκόταν κάτω από την γερμανική μπότα, πλην της Σοβιετικής Ένωσης.

Δυο δρόμοι ξανοίγονταν τότε μπροστά στον ελληνικό λαό: Ο δρόμος της υποταγής και ο δρόμος της Αντίστασης.

Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), η νέα Φιλική Εταιρεία, ξεσήκωσε, συσπείρωσε και οδήγησε τον ελληνικό λαό στον αγώνα για την λευτεριά και την λαοκρατία. Η διακήρυξη του ΕΑΜ, τα συνθήματα του, η εκλαϊκευμένη μπροσούρα του «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ», του μεγάλου δάσκαλου Δημήτρη Γληνού βρήκαν μεγάλη απήχηση.

Συνέβαλλαν στο να πάρει τεράστια ανάπτυξη το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, να οργανωθούν μεγάλες κινητοποιήσεις στην Αθήνα και άλλες πόλεις, να φουντώσει το αντάρτικο στα βουνά της Πατρίδας μας, και να δημιουργηθεί η αθάνατη εποποιία της Εθνικής Αντίστασης, το νέο 1821.

Το ΚΚΕ στάθηκε ο οργανωτής, καθοδηγητής και αιμοδότης της ηρωικής πάλης ενάντια στην ξένη κατοχή. Όπως είχε μεταδώσει τότε το BBC: «Προς αιωνίαν των τιμήν οι κομμουνισταί ήρχισαν πρώτοι τον αγώνα».

Δυστυχώς οι ηγεσίες των μεγάλων αστικών κομμάτων-βάσει των εκλογών του 1936- απέρριψαν τις πρωτοβουλίες του ΚΚΕ για την οργάνωση Εθνικής Αντίστασης κατά των κατακτητών με την εκτίμηση ότι κάθε προσπάθεια ανυποταγής θα ήταν «τυχοδιωκτική».

Ετσι, στις 27 Σεπτέμβρη 1941, ενώ είχε χαθεί πολύτιμος χρόνος από την αναμονή απάντησης από τα «μεγάλα» κόμματα, υπογράφτηκε η ίδρυση του ΕΑΜ από το ΚΚΕ, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΚΕ), την Ενωση Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ) και το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας (ΑΚΕ).

Μέσα στους λίγους μήνες που μεσολάβησαν από την έναρξη του πολέμου με την Ιταλία, κάτω από τις συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες υπήρξαν σημαντικές διαφοροποιήσεις στις συνειδήσεις των Ελλήνων της εποχής εκείνης.

Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ σάλπισαν τον παιάνα της Αντίστασης.

«Ω,παίδες Ελλήνων, ίτε, ελευθερούτε πατρίδ', ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων` νυν υπέρ πάντων αγών».

Ο Τσολάκογλου, και οι μετά από αυτόν πρωθυπουργοί της περιόδου της Κατοχής, επέλεξαν τον δρόμο της συνεργασίας και της υποταγής στους Γερμανούς, με ένα μέρος της κεφαλαιοκρατικής τάξης της χώρας να βαδίζει ανοιχτά τον δρόμο της προδοσίας.

Τον πρώτο χρόνο της Κατοχής ο καθένας από τους απλούς Έλληνες, στην πόλη και το χωριό έκανε τις επιλογές του. Με βάση αυτές τις επιλογές καθορίστηκε και η στάση που οι άνθρωποι εκείνης της εποχής, τόσο σε ατομικό, όσο και συλλογικό επίπεδο, κράτησαν απέναντι στα δραματικά γεγονότα, που συνέβαιναν τότε καθημερινά σε όλη την Ελλάδα.

Κάποιοι υπάκουσαν στις διαταγές της «Ελληνικής Πολιτείας» ησύχασαν, αδιαφόρησαν και κοίταξαν την «δουλειά τους».

Κάποιοι άλλοι πέρασαν στην ανοιχτή συνεργασία με τον εχθρό και πλαισίωσαν τα ελληνικά SS, τα Τάγματα Ασφαλείας και τις άλλες οργανώσεις που εντάχθηκαν στην υπηρεσία των Γερμανών.

Πρωταθλήτρια στην υπηρεσία των Γερμανών καταχτητών, από τις δομές του σκληρού πυρήνα του μεταξικού κράτους, αναδείχτηκε η Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή με ποσοστό 90% και ταυτίστηκε μαζί τους.

Η πλειονότητα όμως των Ελλήνων πολέμησε τους καταχτητές, με κάθε τρόπο, γιατί μπορεί η πατρίδα τους να είχε σκλαβωθεί, αλλά οι καρδιές τους παρέμειναν ανυπόταχτες.

Αυτή είναι η δική μας, εθνική κληρονομιά. Από όποια σκοπιά και αν το δει ο καθένας, όπως τότε, έτσι και σήμερα έχει τις επιλογές του.