του Πέτρου Μηλιαράκη
Οι «πέντε ταχύτητες» για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής Ένωσης) των ήδη 27 κρατών – μελών αφορούν πολιτικές μέχρι το έτος 2025. Έχουν δε ήδη εξαγγελθεί από το 2017 από τον απερχόμενο Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν – Κλώντ Γιουνκέρ.
Ως γνωστόν η άποψη αυτή περί «ταχυτήτων» επιτείνει τη σύγχυση προς τα «που» (και μάλιστα μέχρι το 2025) κατευθύνονται οι πολιτικές της ελίτ των Βρυξελών και της Φρανκφούρτης. Ιδού οι «περίφημες» πλέον πέντε «ταχύτητες», οι οποίες τιτλοφορούνται ως εξής:
α) «συνεχίζουμε κανονικά», β) «τίποτα περισσότερο από την ενιαία αγορά», γ) «αυτοί που θέλουν περισσότερα κάνουν περισσότερα», δ) «κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο», ε) «κάνουμε μαζί πολύ περισσότερα»
Με τούτα τα δεδομένα, οι «πέντε εναλλακτικές ταχύτητες» που εισηγείται ως το 2025 ο σκληρός πυρήνας της ευρωπαϊκής ελίτ πράγματι επιτείνουν τη σύγχυση. Τούτου δοθέντος χρήσιμα είναι τα εξής:
- η Συνθήκη της Λισαβόνας
Οι κατέχοντες το Ευρωπαϊκό Ενωσιακό Δίκαιο, γνωρίζουν ήδη ότι η Συνθήκη της Λισαβόνας έχει εγκαθιδρύσει δύο ταχύτητες ή άλλως δύο κύκλους επιρροών. Και τούτο γιατί η Συνθήκη της Λισαβόνας διαχωρίζει τα κράτη – μέλη σε εκείνα που έχουν υιοθετήσει νόμισμά τους το ευρώ και σε εκείνα που δεν έχει αποφασιστεί ότι πληρούν τις προϋποθέσεις για να υιοθετήσουν νόμισμά τους το ευρώ. Τα κράτη αυτά που δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ, η Συνθήκη της Λισαβόνας αποκαλεί ευθέως: «κράτη για τα οποία ισχύει παρέκκλιση» (βλ. άρθρα 136 και 139 ΣΛΕΕ). Ιδού μια πρώτη σαφής αλλά κρίσιμη διάκριση που αφορά ασφαλώς δύο διαφορετικές ταχύτητες, αλλά και προδήλως δύο διαφορετικούς κύκλους επιρροών και δεσμεύσεων ειδικότερης συνεργασίας.
Επίσης, με τη Συνθήκη της Λισαβόνας έχει θεσμοθετηθεί και η προοπτική της «ενισχυμένης συνεργίας» (βλ. άρθρο 20 ΣΕΕ και άρθρα 326-334 ΣΛΕΕ). Ειδικώς, η ενισχυμένη συνεργασία επικεντρώνεται στην Κοινή Εξωτερική Πολιτική Ασφάλεια και Άμυνα (ΚΕΠΑΑ), όπως προβλέπεται από τη Συνθήκη της Λισαβόνας που εγκαθιδρύει τη δυνατότητα «μόνιμης διαρθρωμένης συνεργασίας σε κράτη – μέλη που επιθυμούν να συμμετάσχουν στο πλαίσιο της ΚΕΠΑΑ». Ως εκ τούτου, ενόψει και των προαναφερόμενων ρυθμίσεων, η «παρέμβαση Γιουνκέρ» επιτείνει τη σύγχυση με περαιτέρω «ταχύτητες», «νέους κύκλους επιρροών» και «νέα κέντρα αποφάσεων».
- επιδιώκεται μια άλλη τάξη πραγμάτων: imperium και dominium
Τούτων όλων δοθέντων επιβάλλεται, πριν αποφασίσουμε περί του πρακτέου, να αναστοχαστούμε αναφορικώς με την παγκοσμιοποίηση (που αφορά και τη μετάβαση από τη βιομηχανική στην ψηφιακή εποχή). Η παγκοσμιοποίηση θέτει ζητήματα αντιφάσεων-αντιθέσεων, δηλαδή ζητήματα διαφορετικών συμφερόντων και διαφορετικών ταχυτήτων που «επιβεβαιώθηκαν» και από τη Συνθήκη της Λισσαβόνας. Αναφέρομαι στο εκκρεμές πολιτικών που αφορούν στη «κοινωνική συνοχή» από τη μια και στην «ελεύθερη αγορά» από την άλλη. Τούτο όμως ιδρύει την κύρια αντίθεση εντός του «όλου συστήματος». Η δευτερεύουσα αντίθεση αφορά στην ανισομερή ανάπτυξη του καπιταλισμού μεταξύ των κρατών-μελών.
Με βάση τις διαπιστώσεις αυτές άξια αναφοράς είναι και τα εξής:
Η Ένωση καθεαυτή δεν αφορά συγκρότηση Λαών και Κρατών. Αφορά «Ένωση Κρατών» που δεν είναι ένα ενιαίο Ομοσπονδιακό Κράτος, αλλά ούτε και μια χαλαρή Συνομοσπονδία. Η απαίτηση δημιουργίας μιας νέας τάξης Respublica με άλλες χωρητικότητες, άλλες λειτουργικότητες και άλλες ευελιξίες, παραμένει ατελής και προδήλως ασαφής, όπως αποδεικνύεται από τις πέντε «εναλλακτικές ταχύτητες», που εισηγείται από καθέδρας η «ευρωπαϊκή ελίτ».
Ως εκ τούτου, αφ’ εαυτών οι «πέντε εναλλακτικές», αναδεικνύουν το υφιστάμενο «κενό ενιαίας πολιτικής» ή άλλως «ενιαίας κατεύθυνσης». Το κενό όμως αυτό, σε συνδυασμό με το υφιστάμενο δημοκρατικό έλλειμμα στη λήψη αποφάσεων, τροφοδοτεί ιδιαιτέρως τον ευρωσκεπτικισμό.
Έτσι, παρά που με τη Συνθήκη της Λισαβόνας επαναβεβαιώνονται βασικές νομικοπολιτικές Αρχές για την ευημερία των Λαών της Ένωσης, εντούτοις δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι διαμορφώνονται μηχανισμοί υπεράσπισης εννόμων αγαθών που αφορούν στα κοινωνικά δικαιώματα ή άλλως ότι εγκαθιδρύεται ένας κοινός στόχος που εξυπηρετεί πρωτίστως την κοινωνική συνοχή και την ευημερία των Λαών. Και τούτο γιατί καταγράφεται μετατόπιση των Θεσμών σε μηχανισμούς άτυπης διαβούλευσης των ισχυρών του «κεντρικού πυρήνα» των οποίων οι αποφάσεις κατά το μάλλον και μάλλον ακυρώνουν την έννοια «ενιαίου κέντρου αποφάσεων» στο όνομα υπεράσπισης των δογμάτων του νεοφιλελευθερισμού.
Άλλωστε είναι σαφές ότι η Ευρώπη της παρούσας συγκυρίας έχει υποκύψει αποδεχόμενη την υπεροχή της οικονομίας έναντι της πολιτικής. Αυτή η νέα κατάσταση στον ευρωπαϊκό χώρο αναδεικνύει το κρίσιμο ζήτημα της μεταδημοκρατίας, της υποταγής δηλαδή της πολιτικής στην οικονομία. Αναφέρομαι στη μεταμοντέρνα περίοδο όπου το διεθνοποιημένο χρηματοπιστωτικό σύστημα και περιβάλλον η σύγχρονη δηλαδή παγκοσμιοποίηση, δημιουργεί εξωθεσμικά κέντρα και δίκτυα οικονομικής και πολιτικής ισχύος, που πολιτεύονται στο δόγμα: imperium επί προσώπων, dominium επί πραγμάτων.
Με τούτα όμως τα δεδομένα επιδιώκεται η δημιουργία μια νέας τάξης Respublica, η οποία «γοητεύεται» από τα δόγματα του νεοφιλελευθερισμού, οπότε τίθεται εκποδών το ζήτημα της ευημερίας των Λαών και κατ’ επέκταση της κοινωνικής συνοχής αλλά και της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών – μελών.
Συνεπώς, όσοι προσδοκούν στο όραμα μιας πράγματι ενωμένης Ευρώπης των Λαών, της δημοκρατίας, της ευημερίας και της αλληλεγγύης, οφείλουν να αντιπολιτευθούν τη σύγχυση και να υπερασπιστούν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, θωρακίζοντας την ενότητα των κρατών – μελών, αλλά και δημιουργώντας προϋποθέσεις για την αναβάθμιση της παρέμβασης των Λαών στη λήψη αποφάσεων.
Καθήκον μας συνεπώς είναι να αγωνιστούμε προς αυτή την κατεύθυνση με το Γιάνη Βαρουφάκη και το ΜέΡΑ25.
——————————————–
*ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC- EU).
