Του Δημήτρη Καμπουράκη
Μια σταγόνα ιστορίας (www.newsit.gr)
Από τον Χασάν μπέη, στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Η ιστορία του αεροδρομίου που άφησε εποχή.
Ο χωμάτινος διάδρομος, τα λυχνάρια για νυκτερινές προσγειώσεις που έκλεβαν οι βοσκοί, οι συμμαχικοί βομβαρδισμοί, η μεταπολεμική πάνινη σκηνή ως terminal, ο Αριστοτέλης Ωνάσης και η τελική του παρακμή.
Το 1938, δυο χρόνια πριν τον μεγάλο πόλεμο και την κατοχή, χτίστηκαν στην ερημική παραθαλάσσια τοποθεσία της Αττικής «Χασάνι» μια σειρά από πελώρια τσιμεντένια υπόστεγα. Η τοποθεσία «Χασάνι» είχε πάρει την ονομασία της από τον παλιό Τούρκο ιδιοκτήτη της, τον Χασάν Μπέη.
Στην περιοχή υπήρχε και ο οικισμός Χασάνι, που είχε λίγα πλινθόκτιστα φτωχικά σπίτια και στάνες, που ανήκαν κτηνοτρόφους κατσικιών που έβοσκαν τα ζώα τους στις νότιες πλαγιές του Υμηττού. Λίγους μήνες αργότερα, στον προσεκτικά ισοπεδωμένο χώρο μπροστά από τα υπόστεγα, προσγειώθηκε το πρώτο αεροπλάνο. Το αεροδρόμιο του Ελληνικού είχε γεννηθεί.
Δεν ήταν το πρώτο αεροδρόμιο της χώρας, αλλά το τρίτο.
Πρώτο ήταν το Τατόι, που εγκαινιάστηκε το 1931 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος έκανε και την πρώτη πτήση Αθήνα- Θεσσαλονίκη.
Πέταξε με την ΕΕΕΣ, την Ελληνική Εταιρεία Εναερίων Συγκοινωνιών. Στην συμπρωτεύουσα, το αεροπλάνο προσγειώθηκε σ’ ένα χωράφι.
Η προσγείωση μάλιστα ήταν επεισοδιακή, διότι ο άσχετος περί τα αεροπορικά κόσμος που συγκεντρώθηκε, είχε μπει μέσα στον διάδρομο για να βλέπει καλύτερα, οπότε η αστυνομία αναγκάστηκε να τον αδειάσει δια της βίας.
Το δεύτερο αεροδρόμιο της χώρας ήταν του Ηρακλείου Κρήτης που υποδέχτηκε πρώτη φορά αεροπλάνο το 1935.
Το Ελληνικό ήταν το τρίτο και δημιουργήθηκε αυστηρά για τις ανάγκες της πολιτικής αεροπορίας της χώρας, όχι για πολεμικούς σκοπούς. Έκτοτε, το Τατόι συνέχισε να λειτουργεί ως εκπαιδευτικό.
Εκείνα τα χρόνια, δύο ήταν οι ελληνικές αεροπορικές εταιρείες.
Η κρατική ΕΕΕΣ και η ιδιωτική ΤΑΕ, δηλαδή «Τεχνικαί Αεροπορικαί Εκμεταλεύσεις». Την είχε ιδρύσει το 1935 ο πιλότος της Πολεμικής Αεροπορίας Στέφανος Ζώτος, γνωστός και με το παρατσούκλι «Σμήναρχος Χ».
Το Ελληνικό πολύ γρήγορα έγινε η βάση όλων των ελληνικών και ξένων αεροπορικών εταιρειών. Δίπλα στα αρχικά υπόστεγα χτίστηκαν και νέα για την επισκευή αεροσκαφών καθώς και κτίρια γραφείων.
Τα περισσότερα απ’ αυτά καταστράφηκαν τον καιρό της κατοχής και ξαναχτίστηκαν από την αρχή μετά την απελευθέρωση.
Ο διάδρομος ασφαλτοστρώθηκε λίγους μήνες μετά την πρώτη λειτουργία του αεροδρομίου, ενώ από το 1938 το νέο αεροδρόμιο μπορούσε να λειτουργήσει και τη νύχτα.
Ο διάδρομος φωτιζόταν από λάμπες Goosenecks. Παρά το βαρύγδουπο του ονόματος, δεν ήταν παρά μεγάλα λυχνάρια με πετρέλαιο και φυτίλι, τα οποία μεταφέρονταν τα βράδια που υπήρχε πτήση και τοποθετούνταν κατά μήκος του διαδρόμου για να μπορεί να τον βλέπει ο πιλότος του αεροπλάνου μέσα στο σκοτάδι.
Μετά τα μάζευαν, διότι οι χωρικοί από τους γύρω οικισμούς και τις στάνες, όποτε έβλεπαν ότι υπήρχε νυχτερινή πτήση, κατέβαιναν και τα έκλεβαν για να φωτίζουν τα σπίτια τους. Gooseneck, σημαίνει λαιμός της χήνας και ονομάστηκαν έτσι διότι το σχήμα τους έμοιαζε με τον μακρύ λαιμό του πουλερικού.
Το 1946, μετά την απελευθέρωση, ο Ζώτος ίδρυσε ξανά την ΤΑΕ σε συνεργασία με την Αμερικανική TWA.
Τον πρώτο καιρό, επειδή δεν υπήρχε terminal, οι επιβάτες συγκεντρώνονταν σε μια μεγάλη πάνινη σκηνή που είχε στηθεί στην άκρη του διαδρόμου. Υπάρχουν υπέροχες φωτογραφίες της σκηνής αυτής στο Ελληνικό, στη μέση του πουθενά. Δυο χρόνια αργότερα, το ελληνικό δημόσιο έδωσε νέες άδειες στις εταιρείες ΕΛΛΑΣ, ΑΜΕ και ΔΑΙΔΑΛΟΣ.
Ο ανταγωνισμός, η χαμηλή επιβατική κίνηση και τα μεγάλα έξοδα τις οδήγησε σε συγχώνευση, απαξίωση και χρεωκοπία ως το 1951.
Τα 2,5 εκατομμύρια δολάρια που δόθηκαν από το Σχέδιο Μάρσαλ για τη βελτίωση των αεροπορικών μεταφορών της χώρας χάθηκαν στα χέρια επιτηδείων δίχως να πάει ούτε ένα δολάριο στην αεροπορία.
Το 1956 η αεροπορική εκμετάλλευση της χώρας πουλήθηκε ολόκληρη στον Αριστοτέλη Ωνάση. Άρχισε τότε η χρυσή εποχή της Ολυμπιακής, που κράτησε ως το 1975 οπότε κρατικοποιήθηκε με εισήγηση του υπουργού Συντονισμού Παναγιώτη Παπαληγούρα στον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Σταθμός στην πορεία του Ελληνικού θεωρήθηκε και το 1968, όταν κτίστηκε το terminal του ανατολικού. Το σχεδίασε ο Φιλανδός αρχιτέκτονας Έερο Σααρίκεν και θεωρήθηκε παγκόσμια πρωτοπορία.
Ο ίδιος έφτιαξε και τα terminal του JFK της Νέας Υόρκης.
Σήμερα το κτίριο αυτό ρημάζει στην ανατολική πλευρά του έρημου Ελληνικού, έχοντας ήδη υποστεί μύριες μετατροπές και περιμένοντας τον επενδυτή να το αναδείξει ή να το κατεδαφίσει.
