Συντάκτης: Τάσος Σαραντής
Η τύχη του τμήματος του ρέματος της Πικροδάφνης που έχει παραμείνει στη φυσική του μορφή κρίνεται στις 5 Δεκεμβρίου στο Συμβούλιο της Επικρατείας, που καλείται να εξετάσει την προσφυγή φορέων και κατοίκων που αιτούνται την ακύρωση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) της Περιφέρειας Αττικής υπό τον παραπλανητικό τίτλο «Μελέτη ανάπλασης ρέματος Πικροδάφνης από λεωφόρο Βουλιαγμένης έως την εκβολή».
Το αποτέλεσμα της εκδίκασης αυτής της υπόθεσης θα έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού θα καθορίσει από τη μια αν το ρέμα Πικροδάφνης -το μεγαλύτερο των νοτίων προαστίων της Αττικής- θα παραμείνει ως φυσικό οικοσύστημα ή θα μετατραπεί σε εγκιβωτισμένο ανοιχτό οχετό και, από την άλλη, εάν μπορεί να ευσταθεί μια τέτοια ΜΠΕ που χαρακτηρίζεται από προχειρότητα, ανεπάρκεια και ηθελημένη ή μη απόκρυψη στοιχείων. Ενα φαινόμενο που παρατηρείται ολοένα και συχνότερα στις ΜΠΕ, είτε αυτές αφορούν έργα σε ρέματα είτε συνοδεύουν εγκεκριμένες άδειες εγκατάστασης αιολικών.
Με την προσφυγή τους στο ΣτΕ η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, ο Σύλλογος Προστασίας και Περίθαλψης Αγριας Ζωής, η Κίνηση Πολιτών Ηλιούπολης και 14 παραρεμάτιοι κάτοικοι και πολίτες από το Δίκτυο πολιτών για τη διάσωση του ρέματος Πικροδάφνης ζητούν στην πράξη να ακυρωθεί το έργο που παρουσιάζεται ως αντιπλημμυρικό, αλλά αντί να εξαλείφει τον κίνδυνο πλημμύρας τον επαυξάνει και καταστρέφει το φυσικό οικοσύστημα του ποταμού μετατρέποντάς τον σε εγκιβωτισμένο ανοιχτό οχετό, χωρίς την παραμικρή δυνατότητα ανάκαμψης.
Παραπλανητικές εντυπώσεις
Οι προσφεύγοντες στο ΣτΕ ισχυρίζονται ότι παρά τον παραπλανητικό τίτλο για «ανάπλαση» της ΜΠΕ, είναι σαφές ότι πρόκειται για ένα σύνολο αντιπλημμυρικών έργων και μόνο. Κάτι που τεκμηριώνεται ακράδαντα από την κατάταξη του έργου, σε ό,τι αφορά το είδος του, όπου γίνεται λόγος για «αντιπλημμυρικά έργα και έργα διευθέτησης της ροής των υδάτων», ορισμοί που επαναλαμβάνονται και σε άλλα σημεία της μελέτης.
Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για ψευδεπίγραφο τίτλο που αποβλέπει στη δημιουργία παραπλανητικών εντυπώσεων, αφού δεν πρόκειται επ’ ουδενί για «ανάπλαση», αλλά μόνο για εκτεταμένη τσιμεντοποίηση του ρέματος με τη συνεπαγόμενη καταστροφή των φυσικών χαρακτηριστικών του.
Εξάλλου, το έργο κυριαρχείται από μια λογική με ιδιαίτερα «βαριές» παρεμβάσεις (τοίχοι από σκυρόδεμα, επενδύσεις και τοίχοι από συρματοκιβώτια που θα τοποθετηθούν στους πόδες των πρανών, διαμορφώσεις πρανών, εφαρμογή εδαφοηλώσεων, πλέγματα, εγκιβωτισμός κ.ά.).
Στην ουσία, πρόκειται για μια παρέμβαση που περιλαμβάνει αποκλειστικά και μόνο εκατοντάδες χιλιάδες κυβικά μέτρα σκυροδέματος και χιλιόμετρα ατσάλινου σύρματος και πλεγμάτων, η οποία εκτείνεται στο μεγαλύτερο μήκος του ρέματος και θα το μετατρέψει σε έναν τσιμεντένιο αγωγό αποχέτευσης ομβρίων υδάτων και λυμάτων.
Αρνητικές συνέπειες
Κάτι που θα επιφέρει αρνητικές συνέπειες για την άγρια χλωρίδα και πανίδα, εξαιτίας της απομάκρυνσης φυσικής βλάστησης και της καταστροφής βιοτόπων, χώρων φωλεοποίησης και αναπαραγωγής ειδών πανίδας, καθώς και μικροτοπίων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι «από τα 6.581 μέτρα πρανών, εντός των ορίων του Δήμου Αγίου Δημητρίου, προτείνεται να εφαρμοστούν νέα έργα αντιδιαβρωτικής προστασίας στα 6.246 μέτρα. Στα υπόλοιπα 252 μέτρα υπάρχουν ήδη τοιχία και διαβάσεις, ενώ ως φυσικά πρανή προτείνεται να παραμείνουν μόλις 45 μέτρα!
Επομένως, μετά την τέλεση των προτεινόμενων έργων το σύνολο του ρέματος στα όρια του Δήμου Αγίου Δημητρίου θα έχει αλλοιωθεί και πρακτικά εγκιβωτιστεί», όπως αναφέρεται στην «Εργασία αξιολόγησης της πρότασης οριοθέτησης-διευθέτησης του ρέματος Πικροδάφνης», που εκπονήθηκε από ερευνητική ομάδα με επιστημονικά υπεύθυνο τον Κωνσταντίνο Λουπασάκη, επίκουρο καθηγητή ΕΜΠ (Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών, Τομέας Γεωλογικών Επιστημών, Εργαστήριο Τεχνικής Γεωλογίας & Υδρογεωλογίας, 2016).
«Πρόκειται για ένα έργο που δεν λαμβάνει υπ’ όψιν, ούτε κατ’ ελάχιστον, την ανάγκη προστασίας και ήπιας διαχείρισης τόσο της συνολικής λεκάνης όσο και των τμημάτων του ρέματος τα οποία αφορά. Αντί η Πικροδάφνη να αντιμετωπίζεται ως αυτό που είναι, δηλαδή ως ένα αξιόλογο και ευαίσθητο οικοσύστημα υψηλής και πολύπλευρης αξίας, ευρισκόμενο μάλιστα εντός του αστικού ιστού, υποβιβάζεται σε αγωγό παροχέτευσης ομβρίων υδάτων.
Στη θέση της επιβεβλημένης από τη νομοθεσία, τη νομολογία και την οικεία επιστήμη οικοσυστημικής προσέγγισης, με ήπιες μόνο παρεμβάσεις, που θα είναι συμβατές με τις ανάγκες προστασίας, διαφύλαξης και ανάδειξης του οικοσυστήματος και του τοπίου της Πικροδάφνης, προκρίνεται μια καταστροφική προσέγγιση, που υποβιβάζει το ποτάμι σε αποχετευτικό αγωγό.
Πρόκειται για μια καταφανώς παράνομη όσο και παρωχημένη λογική, που απηχεί ξεπερασμένες σήμερα απόψεις παλαιότερων εποχών, οι οποίες οδήγησαν στην καταστροφή πολλών υδατορευμάτων της Αττικής και της χώρας», υποστηρίζουν οι προσφεύγοντες.
Επιπλέον, η ΜΠΕ ουσιαστικά αυτοαναιρείται. Το ότι το έργο που αδειοδοτείται αποβλέπει μόνο στην ολική τσιμεντοποίηση του ρέματος της Πικροδάφνης -και μάλιστα χωρίς καν το έργο να είναι αναγκαίο ούτε ως αντιπλημμυρικό- το αποδεικνύει η ίδια η μελέτη που με ειλικρίνεια παραδέχεται: «Είναι γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν έχουν παρατηρηθεί συχνά πλημμυρισμοί διότι οι παροχές κρατήθηκαν σε χαμηλά επίπεδα...».
Τεράστια υποβάθμιση
Δριμύτατη κριτική για τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την «ανάπλαση» του ρέματος έχουν ασκήσει οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ΑΝΙΜΑ, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης και η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία την οποία έχουν κοινοποιήσει με επιστολή στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής και στην περιφερειάρχη Ρένα Δούρου, όπως αποδείχθηκε σε ώτα μη ακουόντων.
Σε αυτή μιλούν «με βεβαιότητα για μια ανεπαρκή ΜΠΕ, η οποία, εφόσον εγκριθεί από τη διοίκηση, θα προκαλέσει τεράστια υποβάθμιση στο τελευταίο μεγάλο αστικό ρέμα που απομένει σε φυσική μορφή».
Και υπογραμμίζουν ότι η «ακτινογραφία» της μελέτης «αποδεικνύει ότι βρίθει από σοβαρές παραλείψεις, ανακρίβειες και παραποίηση των στοιχείων και των προθέσεων των προβλεπόμενων έργων».
Αν και το θέμα/τίτλος της επιστολής των περιβαλλοντικών οργανώσεων ήταν «Αντιρρήσεις για τη ΜΠΕ Ανάπλαση ρέματος Πικροδάφνης από λεωφόρο Βουλιαγμένης έως εκβολή», θα μπορούσε κάλλιστα να διατυπωθεί και ως «Πώς μαγειρεύεται μια Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων».
«Κατ’ αρχάς θέλουμε να τονίσουμε ότι η ΜΠΕ αφορά την εκτέλεση έργων διευθέτησης του ρέματος Πικροδάφνης και όχι την ανάπλασή του. Στο ιστορικό της μελέτης αναφέρεται ότι τα έργα ανάπλασης δεν θα υλοποιηθούν και ότι η εν λόγω μελέτη έχει στόχο μόνο την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων για τα έργα διευθέτησης της κοίτης του ρέματος», σημειώνουν.
Και πάμε στο «μαγείρεμα» της ΜΠΕ, όπως προκύπτει από τις αντιρρήσεις των περιβαλλοντικών οργανώσεων. Στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη μελέτη δεν αναφέρεται πουθενά ότι το ρέμα της Πικροδάφνης έχει χαρακτηριστεί «Υγρότοπος Β’ Προτεραιότητας» και χρήζει οριοθέτησης και προστασίας σύμφωνα με το «Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας-Αττικής».
Κατ’ ανάλογο τρόπο, απουσιάζουν κρίσιμες για την προστασία του περιβάλλοντος νομοθεσίες, συνολικά 11 στον αριθμό, μεταξύ των οποίων ευρωπαϊκές οδηγίες, διεθνείς συμβάσεις και κοινές υπουργικές αποφάσεις (KYA).
Εξάλλου, πουθενά στη ΜΠΕ δεν υπάρχει αναφορά στη σχετική επιστημονική βιβλιογραφία, ούτε στη μεθοδολογία πεδίου που ακολουθήθηκε (με αναλυτική αναφορά στις επισκέψεις και τις μετρήσεις, στις εποχές που αυτές έγιναν και, κυρίως, σε ποια σημεία του ρέματος).
Η αναφορά στη χλωρίδα και τη βλάστηση είναι απλώς ενδεικτική και ελλιπέστατη, καθώς λείπουν ακόμα και μερικά χαρακτηριστικά ιθαγενή είδη της υδροχαρούς βλάστησης (όπως το πλατάνι), ενώ απουσιάζει εντελώς οποιαδήποτε αναφορά στα υδρόβια φυτά. Επίσης, είναι πολλές οι ελλείψεις στην καταγραφή των επιγενών ειδών, ακόμα και ορισμένων πολύ συχνών ειδών.
Οσον αφορά την ορνιθοπανίδα καταγράφονται σοβαρότατες ελλείψεις, αφού αναφέρονται μόνο 20 πουλιά, ενώ είναι γνωστό ότι υπάρχουν περισσότερα από 100 είδη πουλιών στο ρέμα της Πικροδάφνης.
Από την άλλη, αναφέρεται η παρουσία του βραχοχελίδονου το οποίο δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ στην Πικροδάφνη. Ελλιπής και με λάθη είναι και η καταγραφή των ερπετών.
Δεν αναφέρονται οι νεροχελώνες, ενώ αναφέρεται εσφαλμένα το είδος χρυσίζουσα σαύρα, το οποίο δεν απαντά στην Αττική και γενικά στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά στη Μικρά Ασία και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Επιστημονικώς απαράδεκτη, εφόσον πρόκειται για ρέμα στο οποίο έχουν καταγραφεί διάφορα είδη ψαριών, είναι και η παντελής απουσία στοιχείων για την ιχθυοπανίδα.
Το οικοσύστημα
Στην «Εκτίμηση και αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων», γίνεται φανερή η γενικότερη προσπάθεια απαξίωσης του οικοσυστήματος του ρέματος, καθώς η εν λόγω μελέτη αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «στον χώρο αυτό δεν εντοπίζονται είδη που απειλούνται με εξαφάνιση, σπάνια ή με ιδιαίτερη οικολογική, γενετική, παραδοσιακή ή οικονομική σημασία».
Αυτή η διατύπωση είναι ψευδής και παραπλανητική. Ακόμα κι αν δεν υπάρχει σκοπιμότητα εκ μέρους της μελέτης, η εντύπωση που δημιουργείται από αυτή τη συμπερασματική φράση είναι εντελώς εσφαλμένη και παραπειστική, αναφέρουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Και μπορεί να μην υπάρχει καμία αναφορά στη μελέτη για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους στην πολύτιμη ορνιθοπανίδα, πόσο μάλλον για τον μετριασμό αυτών, αλλά οι μόνες αναφορές που γίνονται αφορούν κυρίως «ζωοπλαγκτόν, λάρβες κουνουπιών, βατράχια» και «αρουραίους, άλλα τρωκτικά, αμφίβια και ερπετά». Ετσι, οι περιβαλλοντικοί όροι, τουλάχιστον εκείνοι που αφορούν την πανίδα και τη χλωρίδα, είναι προσχηματικοί και μάλλον «συμβολικού χαρακτήρα».
«Σας καλούμε να απορρίψετε τη συγκεκριμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και να μη συναινέσετε στην υποβάθμιση του ρέματος της Πικροδάφνης», κατέληγαν στην επιστολή τους.
