«Ας τολμήσει όποιος θέλει να μετρηθεί μαζί μας. Δεν θα περάσει! ΟΧΙ! Θα τιμήσουμε τα όπλα μας σαν γνήσιοι Έλληνες στρατιώτες, και θα σπάσει ο εισβολέας τα μούτρα του πάνω στο φράγμα της φωτιάς μας, πάνω στα φουσκωμένα από θυμό στήθια μας ή θα σκοντάψει θανατερά πάνω στα πτωματά μας».
Απόσπασμα από το γράμμα Έλληνα στρατιώτη που υπηρετούσε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα 1
«Συνιστώ εις τον Αθηναϊκόν λαόν ζωηρώς πειθαρχίαν εις τας διαταγάς των αρχών, ιδιαιτέρως δε επιμένω, όπως κατανοηθή καλώς υπό πάντων, ότι, μέχρι της 6ηςαπογευματινής της σήμερον πρέπει να παραδοθούν εις τα οικεία αστυνομικά τμήματα τα υπό των ιδιωτών κατεχόμενα όπλα (κυνηγετικά, στρατιωτικά πιστόλια και μαχαίρια) πλην των παλαιών οικογενειακών κειμηλίων. Οπου υψούται ελληνική σημαία πρέπει δεξιά της να υψούταικαι η Γερμανική»
Αμβρ. Πλυτάς 2
(δήμαρχος Αθηναίων)
Από το πνεύμα των δύο κειμένων γίνεται αντιληπτό, ότι το 1941, όπως και σήμερα, υπήρχαν δυο κυρίαρχες αντιλήψεις για το τί έπρεπε να πράξουν οι Ελληνες απέναντι στο Φασισμό, στρατιωτικό τότε, οικονομικό σήμερα.
Τότε, όπως και σήμερα, εμπαινε μπροστά στον καθένα το δίλλημα: Τι πρέπει να κάνω;
του Περικλή Δ.Καπετανόπουλου
δημοσιογράφου
Η γερμανική εισβολή στην Ελλάδα
Τα ξημερώματα της 6ης Απριλίου του 1941, στις 5.30', ο Γερμανός πρεσβευτής στην Αθήνα Ερμπαχτ χτύπησε την πόρτα του σπιτιού του διαδόχου του πρωθυπουργού Αλ. Κορυζή. Ο Έλληνας πρωθυπουργός διάβασε ήμερα την διακοίνωση, με την οποία η κυβέρνηση του Χίτλερ του «εξηγούσε» τους λόγους που καθιστούσαν αναγκαία την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στο ελληνικό έδαφος. 3
Ως κύρια δικαιολογία για την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων η κυβέρνηση της Γερμανίας προέβαλλε τον πολιτικό και στρατιωτικό συνασπισμό της Ελλάδας με την Μ.Βρεττανία.
«Η Ελλάς - αναφερόταν χαρακτηριστικά στη γερμανική διακοίνωση 4 -, επιτρέπουσα εις αγγλικάς δυνάμεις να θέσουν και πάλιν πόδα εις Ευρώπην και ούσα το μόνον ευρωπαϊκόν κράτος που έπραξεν τοιούτον τι, ανέλαβε βαρείαν ευθύνην έναντι της Ευρωπαϊκής κοινότητος. Ασφαλώς ο ελληνικός λαός δεν ενέχεται εις την εξέλιξιν αυτήν.
Εκ τούτου, είναι ακόμη βαρυτέρα η ευθύνη της ελληνικής κυβερνήσεως εκ της ανευθύνου τοιαύτης πολιτικής της. Ούτω, η ελληνική κυβέρνησις εδημιούργησε μίαν κατάστασιν, προ της οποίας η Γερμανία δε δύναται περαιτέρω να μείνη άπρακτος. Οθεν η κυβέρνησις του Ράιχ έδωσε εις τα στρατεύματά της τη διαταγήν να εκδιώξουν εκ του ελληνικού εδάφους τας βρετανικάς δυνάμεις... Η κυβέρνησις του Ράιχ είναι πεπεισμένη ότι εκδιώκουσα ταχέως εξ Ελλάδος τους παρεισάκτους Αγγλους παρέχει αποφασιστικήν υπηρεσίαν τόσον εις τον ελληνικόν λαόν όσον και εις την ευρωπαϊκήν κοινότητα...».
Τα ίδια με άλλα λόγια, είπε και ο Αδόλφος Χίτλερ με διάγγελμά του - την ίδια ημέρα - προς το γερμανικό λαό. «Από της ενάρξεως του πολέμου η Αγγλία κατέβαλλεν αδιαλείπτους προσπαθείας, διά να δυνηθή και κερδίση τα Βαλκάνια ως θέατρον πολέμου.
Πράγματι, η αγγλική διπλωματία, στηριχθείσα εις το πρότυπον του παγκοσμίου πολέμου, επέτυχε κατ' αρχάς μεν να προσεταιρισθή την Ελλάδα διά μιας εις αυτήν προσφερθείσης εγγυήσεως και κατόπιν να την εκμεταλλευθή τελειωτικώς χάριν των ιδίων αυτής σκοπών...
Ο γερμανικός λαός ουδενός είδους διαφοράς έχει με τον ελληνικόν λαόν, αλλ' ουδέποτε θα ανεχθώμεν όπως καθώς συνέβη κατά τον παγκόσμιον πόλεμον, άλλη δύναμις εγκατασταθή επί ελληνικού εδάφους με τον σκοπόν, όπως εις δεδομένην στιγμήν προελάση εκείθεν, εκ της νοτιοανατολικής Ευρώπης εις τον γερμανικόν ζωτικόν χώρον».
Το πνεύμα του Μετώπου
Στις 31 Μαρτίου 1941, τα γερμανικά στρατεύματα είχαν αρχίσει να παίρνουν θέσεις κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων. Προετοιμάζονται για την εισβολή. Από την ελληνική πλευρά των συνόρων οι ελληνικές δυνάμεις προφυλακής είναι ελάχιστες. Ο κύριος όγκος του στρατού μας μάχεται στην Αλβανία. Ο εξοπλισμός των ελληνικών δυνάμεων είναι πολύ κατώτερος του γερμανικού, όσον αφορά τον εξοπλισμό του στρατού ξηράς. Στην αεροπορία η γερμανική υπεροχή είναι ολοκληρωτική.
Όμως αυτή η ανισομετρία των δυνάμεων δεν φαίνεται να απασχολεί τους Έλληνες στρατιώτες που περιμένουν καρτερικά, γνωρίζοντας ότι είναι η σειρά τους να υπερασπίσουν το πάτριο έδαφος.
Διαβάζοντας επιστολές στρατιωτών από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, προς τις οικογένειες τους τις παραμονές της επίθεσης των Γερμανών, στάθηκα σε μια επιστολή, η οποία αποτυπώνει με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο το πνεύμα της φιλοπατρίας και της αυτοθυσίας που διέκρινε τους υπερασπιστές των οχυρών.
Είναι το γράμμα ενός Ελληνα φαντάρου, ο οποίος με την κήρυξη του πολέμου με την Ιταλία, ήρθε στην Ελλάδα και έσπευσε να καταταγεί εθελοντής στον Ελληνικό Στρατό. Μετά τον πόλεμο κατοίκησε στην νεότευκτη συνοικία της Ηλιούπολης.
Η επιστολή του αποτελεί μνημείο της νεώτερης ελληνικής πολεμικής ιστοριογραφίας, διότι μας δίνει πλήθος πληροφοριών για την κατάσταση στα σύνορα την παραμονή της γερμανικής εισβολής, όχι μόνο στον ελληνικό στρατό, αλλά και στον πληθυσμό της παραμεθορίου περιοχής του Μπέλλες.
Στην πολιτική του ζωή, ο επιστολογράφος στρατιώτης ήταν δημοσιογράφος στον ελληνόφωνο τύπο της ελληνικής παροικίας στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Στην γραφή του διακρίνει κανείς την ψυχρή απόφαση να πολεμήσει μαζί με τους συναδέλφους του, μέχρι θανάτου. Αναφέρει χαρακτηριστικά : «Στα γυμνά δέντρα τριγύρω μας, κουρνιάζουν κοπάδια μαύρα κοράκια. Κάτι προσμένουν, κάτι ελπίζουν. Περιμένετε μαύρα κοράκια, γι΄αυτό ήρθαμε εδώ όλοι μας».
Σε άλλο σημείο σημειώνει ότι : «η ζωή μας εδώ είναι άγρυπνη αναμονή».
Συνομιλώντας ο στρατιώτης – δημοσιογράφος με τους χωρικούς στα χωριά της «πρώτης γραμμής», που εθελοντικά βοηθούν στις στρατιωτικές προετοιμασίες γράφει: «Νάκουγες τον απλό χωρικό… Έχει οικογένεια στις Σέρρες. Κι΄έχει ένα γιό στο μέτωπο. Τα ζώα και το αμάξι είναι δικά του. Πρόσθεσε και τον αχώριστο μ΄ αυτά γέρικο εαυτό του και τα προσέφερε όλα στην Πατρίδα».
Οι Ελληνες στρατιώτες πολέμησαν σαν ήρωες. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα του έφεδρου λοχία Ιτσιου, από τα Ανω Πορόια.
Ο γερμανός διοικητής του επιτιθεμένου τάγματος, αιχμαλώτισε την ομάδα των ελλήνων στρατιωτών του πολυβολείου Π8 όταν πλέον εξαντλήθηκαν όλα τα πυρομαχικά και οι 33.000 σφαίρες, στην Ομορφοπλαγιά, κοντά στα Άνω Πορόια.
Ο διάλογος του Ιτσιου με τον γερμανό ανώτερο αξιωματικό, έχει ως εξής:
- Στρατηγός Σόρνερ: Που είναι ο αξιωματικός σου;
- Λοχίας Ίτσιος: Δεν υπάρχει, εγώ είμαι επικεφαλής.
- Στρατηγός Σόρνερ: Εσύ;
- Λοχίας Ίτσιος: Ναι!
- Στρατηγός Σόρνερ: Συγχαρητήρια, με την αντίσταση σου ζωντάνεψες το πνεύμα των προγόνων σου.
- Λοχίας Ίτσιος: Έκανα το καθήκον μου.
- Στρατηγός Σόρνερ: Τώρα θα πρέπει να κάνω και εγώ το δικό μου. Μου στοίχισες πάνω από διακόσιους άνδρες.
Μετά από αυτό ο Σόρνερ έδωσε εντολή παρουσίασης όπλων σε μια διμοιρία Γερμανών στρατιωτών προς τιμήν του Ίτσιου, και αμέσως μετά έδωσε διαταγή να εκτελεστεί ο Ίτσιος, κατά παράβαση της συνθήκης της Γενεύης.
Άφησε ελεύθερους ωστόσο τους δύο στρατιώτες που ήταν μαζί του.Πρόκειται για το πρώτο έγκλημα πολέμου των Γερμανών στην Ελλάδα. Οι φωτογραφίες της Βέρμαχτ επιβεβαιώνουν τις μαρτυρίες των στρατιωτών του λοχία Ίτσιου που ήταν αυτόπτες μάρτυρες της δολοφονίας του, ότι πυροβολήθηκε εξ επαφής στο κεφάλι με περίστροφο, ενώ είχε ήδη παραδοθεί.4α
Η επίθεση
Τα γερμανικά στρατεύματα επιτέθηκαν στα ελληνικά τμήματα προκαλύψεως της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου, στις 5.15΄, δηλαδή ένα τέταρτο νωρίτερα από την επίδοση της διακοίνωσης στον Ελληνα πρωθυπουργό. 5.
Την ίδια μέρα η Γερμανία επιτέθηκε και στη Γιουγκοσλαβία. Η αντίσταση των γιουγκοσλαυικών στρατευμάτων κατέρρευσε γρήγορα.
Οι ελάχιστες ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις που υπεράσπιζαν τα οχυρά σε Μακεδονία και Θράκη προέβαλλαν πεισματώδη αντίσταση απέναντι σε ένα κατάφρακτο έχθρό, τον ισχυρότερο που είχε εμφανιστεί ποτέ σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Η αντίσταση των στρατευμάτων του μετώπου, αποκτά ιδιαίτερη σημασία, αν ληφθεί υπόψη και διάθεση που επικρατούσε στην ανώτατη στρατιωτική και πολιτική ηγεσία για γρήγορη συνθηκολόγηση.
Στις 9 Απριλίου 1941, οι Γερμανοί καταλαμβάνουν την Θεσσαλονίκη. Ο διοικητής του Γ` Σώματος Στρατού Γ. Τσολάκογλου, σε συμφωνία με τους άλλους δύο σωματάρχες, τον Δεμέστιχα και τον Μπάκο, υπογράφει πρωτόκολλο ανακωχής, στις 20 Απριλίου.6
Οι Γερμανοί με την ολοκλήρωση της κατάληψης της χώρας, τον διόρισαν πρωθυπουργό της πρώτης κυβέρνησης δοσιλόγων.
Η προπαγάνδα της υποταγής
Οι Γερμανοί εισήλθαν στην Αθήνα, από την λεωφόρο Κηφισίας, στις 27 Απριλίου του 1941. Στο κτήμα ΘΩΝ τους προϋπάντησαν και τους παρέδωσαν την πόλη, ο ανώτερος στρατιωτικός διοικητής Αττικοβοιωτίας στρατηγός Καβράκος, ο νομάρχης Αττικοβοιωτίας Πεζόπουλος, ο Δήμαρχος Αθηναίων Αμβρόσιος Πλυτάς, ο Δήμαρχος Πειραιά Μιχ. Μανούσκος και ο συνταγματάρχης Κανελλόπουλος ως διερμηνέας.
Αρχίζει η μαύρη περίοδος της τριπλής κατοχής. 9
Δύο μέρες μετά την κατάληψη της Αθήνας η εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ"(καλά καταλάβατε, η γνωστή εφημερίδα του ΔΟΛ), έγραφε στο κύριο θέμα της 10 «Εντός εικοσιτετραώρων η κατάληψις της χώρας μας θα έχει συμπληρωθή.
Ετσι η Ελλάς βγαίνει από τον πόλεμο - και βγαίνει οριστικώς από τον πόλεμον, καθ' ον τρόπον εβγήκαν όλαι σχεδόν αι χώραι της ηπειρωτικής Ευρώπης. Δεν είνε μόνη η Ελλάς που ευρίσκεται εις αυτήν τη θέσιν.
Από της Νορβηγίας μέχρι του Ταινάρου και από των Πυρηναίων μέχρι των παρυφών της Ουκρανίας υπάρχει δι' όλους τους λαούς της Ευρώπης απόλυτος ταυτότητα εις τας πολιτικάς και άλλας συνθήκας της υπάρξεώς των. Αυτό δεν το λέγομεν προς παρηγορίαν μας. Τα λέγομεν διά να τονίσωμεν τη βασικήν κατά τη γνώμην μας αλήθειαν που δεν πρέπει ποτέ να φεύγη από τα μάτια μας, ότι δηλαδή τα ελληνικά προβλήματα που εδημιουργήθησαν από της 27ης Απριλίου δεν ημπορούν να αντιμετωπισθούν παρά εις το πλαίσιο της Νέας Ευρωπαϊκής πραγματικότητος.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι εφεξής αποτελούμεν μέρος ενός εκτεταμένου ηπειρωτικού συνόλου του οποίου όλα τα τμήματα θα έχουν αναποφεύκτως κοινότητα κατευθύνσεων και προπαντός κοινότητα συμφερόντων, οικονομικών και άλλων. Αυτή η ηπειρωτική σύλληψις της υποστάσεώς μας πρέπει να αποτελέση το πλαίσιον μέσα εις το οποίον θα κινηθούμε.
Η τύχη μας είναι εφεξής αρρήκτως συνδεδεμένη προς την τύχη της γηραιάς Ηπείρου της οποίας αποτελούμεν τη νοτιοανατολικήν εσχατιάν».
Στην ίδια «γραμμή» η «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» συμπλήρωνε 11: «Ο αθηναϊκός λαός αντιμετωπίζει τα γεγονότα με σταθεράν πεποίθησιν ότι όλα βαίνουν προς το καλύτερον, ότι λήξαντος του πολέμου, διά την Ελλάδα τουλάχιστον, ανοίγεται η περίοδος της ειρήνης και της εντός των πλαισίων της ειρήνης αυτής παραγωγικής δραστηριότητος... Αι γερμανικαί αρχαί εμφορούμεναι από τας φιλικωτέρας των διαθέσεων απέναντι του ελληνικού πληθυσμού, τας αρετάς και τα προτερήματα του οποίου δεν ήργησαν να γνωρίσουν, θα τον συντρέξουν- περί τούτου δεν υπάρχει αμφιβολία- εις πάσαν θετικήν και οικοδομητικήν του προσπάθειαν».
Αλήθεια. Πόσο διαφέρει η περιγραφή της «Νέας Ευρώπης» από τις στήλες του «ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ» το 1941, με την γερμανική οικονομική κατοχή που με τον μανδύα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δοκιμάζει σήμερα σκληρά την Πατρίδα μας και σημαντικό μέρος του Λαού μας;
Βιβλιογραφία
1. Γράμμα στρατιώτη από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, Αρχείο Μουσείου Εθνικής Αντίστασης, 31/3/1941.
2. Διάγγελμα προς το λαό της πρωτεύουσας την πρώτη μέρα της Γερμανικής κατοχής. Εφημερίδες 28/4/1941
3. Σπ. Λιναρδάτου: «Ο πόλεμος του 1940- 41 και η μάχη της Κρήτης», εκδόσεις «διάλογος», τόμος Β' σελ. 296
4. Ολόκληρη η διακοίνωση: Β.Π. Παπαδάκη: «Διπλωματική Ιστορία του Ελληνικού Πολέμου 1940- 1945», Αθήναι 1957, σελ. 167- 173)
4. «Επίσημα Εγγραφα επί της ρήξεως με τη Γιουγκοσλαβίαν και την Ελλάδα», γερμανική κατοχική έκδοση στα ελληνικά, Βερολίνον 1941, σελ. 2
4α. http://www.oxidayfoundation.org/2016-schedule-events/
5. Heinz Richter: «Η Ιταλο - γερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδος», εκδόσεις «κοβόστη» σελ. 436 κ. ε.
6. Αντιστράτηγου Γεωργίου Κ. Σ. Τσολάκογλου: «Απομνημονεύματα», σελ. 130, 132-133
7. Αλ. Σακελλαρίου: «Η θέσις της Ελλάδος εις τον δεύτερον παγκόσμιον πόλεμον», εκδόσεις «osmos Greek- American Printing Company» Νέα Υόρκη 1944, σελ. 222- 223
8. «Βήμα» 11/3/1970
9. Σ. Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας», εκδόσεις «Καπόπουλος» τόμος 1ος, σελ. 16, Mark Mazower: «Στην Ελλάδα του Χίτλερ» εκδόσεις «Αλεξάνδρεια», σελ. 31 κ.α.
10. «ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ», 29/4/1941
11. «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 29/4/1941
