Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης
Δικηγόρος Αθηνών - Συνταγματολόγος - Συνήγορος Αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος στην Ελλάδα - συνεργάτης Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ελλάδα - ΔΣ πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Δήμου Αθηναίων - ΔΣ Ιδρύματος Μπότσαρη - νομικός σύμβουλος Βορειοηπειρωτών Ελλάδος
Ο εκάστοτε δήμαρχος και ο αρμόδιος αντιδήμαρχος ευθύνονται ποινικά και αστικά για ανθρωποκτονία από αμέλεια διά παραλείψεως τελεσθείσα κατά συρροή, σωματικές βλάβες από αμέλεια διά παραλείψεως από υπόχρεο κατά συρροή, παράβαση καθήκοντος διά παραλείψεως, κατάχρηση εξουσίας, πλημμύρα από αμέλεια και άλλα. Παραλείψεις δημάρχου και αρμόδιου αντιδήμαρχου που ενέχουν ποινική και αστική ευθύνη προσωπικά, είναι:
- Κακοτεχνία δημοτικού δρόμου ή λακκούβες ή έλλειψη σήμανσης ή κατάληψη δημοτικού χώρου ή έλλειψη μπάρας προστασίας στην άκρη του δρόμου.
- Έλλειψη αντιπλημμυρικής προστασίας.
- Έλλειψη έργων ορεινής υδρονομίας.
- Πολεοδομικές παραβάσεις.
- Κακοτεχνίες ή σημαντικές ελλείψεις σε σχολικό κτήριο ή προαύλιο χώρο σχολείου.
- Κατάληψη ή κακοτεχνία σε δημοτικό μονοπάτι ή πεζοδρόμιο ή πλατεία.
- Κατάρρευση τοιχίου αντιστήριξης δημοτικού δρόμου που έχει ως συνέπεια την πρόκληση ατυχήματος.
- Έλλειψη επαρκούς δημοτικού φωτισμού και έλλειψη σήμανσης.
- Κάδοι απορριμμάτων σε σημείο που προκαλούν ατύχημα.
- Αδέσποτα ζώα και δάγκωμα ή τραυματισμός από αδέσποτα ζώα.
- Απώλεια μέρους ή συνόλου ιστορικού αρχείου δήμου.
- Ποιότητα νερού ύδρευσης, συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης.
- Κακοτεχνίες σε αθλητικό κέντρο δήμου.
- Έλλειψη αστυνόμευσης και συντήρησης ρεμάτων.
- Έλλειψη διευθέτησης-οριοθέτησης ρεμάτων.
Δεν απαλλάσσεται από την ευθύνη ο δήμαρχος και ο αντιδήμαρχος εάν επικαλεστεί υποστελέχωση της αρμόδιας υπηρεσίας, π.χ. τεχνικής υπηρεσίας, καθώς βάσει νόμου, ως πολιτικός προϊστάμενος θα έπρεπε να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα. Ο πρόεδρος τοπικής κοινότητας χωριού ως γνωμοδοτικό όργανο και όχι αποφασιστικό όργανο ευθύνεται μονάχα εάν η γνωμοδότηση-εισήγησή του συνέβαλε στη διαμόρφωση της απόφασης του δημάρχου ή αντιδημάρχου ή εάν η γνωμοδότησή του θίγει τα συμφέροντα πολίτη προσωπικά. Οπότε, σ' αυτή την περίπτωση μπορεί να υποβληθεί μήνυση ή προσωπική αγωγή αποζημίωσης εναντίον του.
Σε περίπτωση κακοτεχνίας δημοτικού δρόμου που προκαλεί τον τραυματισμό μου, προβαίνω εγώ ή οι οικείοι μου στις ακόλουθες κινήσεις:
1. Καλώ την Αστυνομία, ώστε να εγγραφεί στο βιβλίο συμβάντων.
2. Φωτογραφίζω εγώ ή οι οικείοι μου τη λακκούβα και την υλική ζημιά.
3. Βεβαίωση βλάβης ή φθοράς και προσφορά αποκατάστασης. Καταθέτω αγωγή κατά του δήμου, με τις διατάξεις περί αστικής ευθύνης, σύμφωνα με τα άρθρα 105 και 106 του Εισ. Ν. Αστικού Κώδικα, τις διατάξεις του Δημοτικού Κώδικα π.δ. 410/95, τις αρχές του Διοικητικού Δικαίου και της χρηστής διοίκησης. Ο δήμος οφείλει αποζημίωση και σε περίπτωση τραυματισμού σε παιδική χαρά ή σε πεζοδρόμιο ή σε αθλητικό κέντρο-γήπεδο ή σε περίπτωση δαγκώματος από αδέσποτο ζώο. Ταυτόχρονα, καταθέτεις αναφορά στον εισαγγελέα της περιοχής όπου ανήκει ο δήμος, με κοινοποίηση στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και αναφορά στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας.
Σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του άρθρου 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (Εισ.Ν.Α.Κ.), «για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του Δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το Δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση…», στο δε άρθρο 106 του ιδίου νόμου ορίζεται ότι «Οι διατάξεις των δύο προηγούμενων άρθρων εφαρμόζονται και για την ευθύνη των δήμων, των κοινοτήτων ή των άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους».
Κατά δε το άρθρο 5 παρ. 1 και 3 του ν. 3155/1955 (Α΄ 63), το Δημόσιο και οι δήμοι ή οι κοινότητες υποχρεούνται να κατασκευάζουν, ανακαινίζουν και συντηρούν τις αναφερόμενες στα άρθρα 2 παρ. 1 και 4 του νόμου αυτού αντίστοιχα οδούς. Περαιτέρω, στο άρθρο 24 του π.δ. 410/1995 (Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας) ορίζεται ότι: «1… Στην αρμοδιότητα των δήμων και των κοινοτήτων ανήκουν ιδίως: α) η κατασκευή συντήρηση και λειτουργία: i) συστημάτων ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης… έργων δημοτικής και κοινοτικής οδοποιίας, ιδ) η ρύθμιση της κυκλοφορίας, ο καθορισμός πεζοδρόμων, μονοδρομήσεων και κατευθύνσεων της κυκλοφορίας, η ονομασία των οδών και των πλατειών και η τοποθέτηση πινακίδων».
Πρόκειται για μερικές από τις περιπτώσεις ζημιών οχημάτων και οδηγών ή πεζών που έχουν προκληθεί από κακοτεχνίες στις οδούς και στα οδοστρώματα, από έλλειψη σήμανσης, επαρκούς φωτισμού κ.λπ. Όλες αυτές οι περιπτώσεις και άλλες παρόμοιες έχουν δικαιωθεί από τα ελληνικά δικαστήρια και έχουν αποζημιωθεί από τους εκάστοτε δήμους που είναι υπεύθυνοι σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, για τη σωστή κατασκευή, λειτουργία, συντήρηση και επίβλεψη των οδών ώστε να εξασφαλίζεται η ασφαλής χρήση τους από τους πολίτες.
ΑΥΣΤΗΡΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ ΔΗΜΟΥ ΣΕ ΕΓΓΡΑΦΟ ΑΙΤΗΜΑ ΠΟΛΙΤΗ:
Το Σύνταγμα αποτελεί τον θεμελιώδη υπέρτατο νόμο του κράτους (που υπερισχύει πάντων) και προβλέπει αποκλειστική προθεσμία απάντησης του δήμου ή της δημόσιας υπηρεσίας γενικά, μέσα σε διάστημα εξήντα ημερών. Το έγγραφο αίτημα πολίτη στην αρμόδια υπηρεσία του δήμου απαιτείται να είναι επώνυμο, ενυπόγραφο και να έχει πρωτοκολληθεί στο Πρωτόκολλο της δημόσιας υπηρεσίας.
Αν η αίτηση υποβληθεί σε αναρμόδια δημόσια υπηρεσία, η υπηρεσία αυτή οφείλει εντός 3 ημερών να τη διαβιβάσει στην αρμόδια και να το γνωστοποιήσει στον ενδιαφερόμενο. Στην περίπτωση αυτή, η προθεσμία αρχίζει από τότε που περιήλθε η αίτηση στην αρμόδια υπηρεσία. Τα ανώνυμα, ανυπόγραφα και προφορικά αιτήματα δεν δημιουργούν υποχρέωση στη Διοίκηση να ενεργήσει.
Όταν όμως πρόκειται για σοβαρή καταγγελία, η Διοίκηση οφείλει να ερευνήσει τα καταγγελλόμενα ή να διαβιβάσει την καταγγελία στον αρμόδιο φορέα. Η δημόσια υπηρεσία είναι υποχρεωμένη να απαντήσει εγγράφως στον πολίτη, αλλιώς ο υπάλληλος που έχει χρεωθεί την υπόθεση ευθύνεται για παράβαση καθήκοντος.
Το άρθρο 10 παρ. 3 του Συντάγματος αναφέρει ότι η αρμόδια υπηρεσία υποχρεούται να απαντά στα αιτήματα μέσα σε ορισμένη προθεσμία, όχι μεγαλύτερη των 60 ημερών. Σε περίπτωση παρόδου άπρακτης της προθεσμίας αυτής ή παράνομης άρνησης, καταβάλλεται ειδική χρηματική ικανοποίηση στον αιτούντα, κατόπιν αναφοράς στο υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης, και δύναται να προσφύγει κατά του υπαλλήλου και του διευθυντή για παράβαση καθήκοντος.
Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 4 του Ν2690/ 1999 ΚΔΔ, οι δημόσιες υπηρεσίες, ΟΤΑ, ΝΠΔΔ οφείλουν να απαντούν εντός 50 ημερών. Για τις υποθέσεις αρμοδιότητας περισσότερων υπηρεσιών, η προθεσμία των 50 ημερών παρατείνεται κατά 10 ακόμα ημέρες. Εάν κάποια υπόθεση δεν μπορεί να διεκπεραιωθεί λόγω αντικειμενικής αδυναμίας αιτιολογημένης, η αρμόδια υπηρεσία οφείλει εντός 5 ημερών πριν την εκπνοή τους να γνωστοποιήσει εγγράφως στον αιτούντα τους λόγους καθυστέρησης, τον υπάλληλο που έχει αναλάβει την υπόθεση και τα στοιχεία επικοινωνίας του και κάθε άλλη χρήσιμη πληροφορία.
Η προθεσμία των 50 ημερών είναι ημερολογιακή, άρχεται από την ημερομηνία εισόδου της αίτησης στην υπηρεσία και πρωτοκόλλησής της, εφόσον έχουν συνυποβληθεί τα τυχόν απαραίτητα δικαιολογητικά. Εάν περάσει άπρακτη η προθεσμία, δίχως έγγραφη απάντηση της Διοίκησης, ο πολίτης μπορεί να καταθέσει αναφορά στο Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης, στον Συνήγορο του Πολίτη, στον γενικό επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης και μηνυτήρια αναφορά κατά του υπαλλήλου. Ο Συνήγορος του Πολίτη διαμεσολαβεί εφόσον παρέλθει άπρακτη η κοινοποίηση, δεν συνιστά υποχρέωση της Διοίκησης να απαντήσει.
Η δημόσια υπηρεσία είναι υποχρεωμένη να παραλάβει οποιοδήποτε έγγραφο απευθύνεται σ' αυτήν. Το έγγραφο αυτό λαμβάνει αριθμό πρωτοκόλλου. Για να γίνει έγκυρα η επικοινωνία μεταξύ δημόσιας υπηρεσίας και πολίτη μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail), απαιτείται η συγκατάθεση του ιδιώτη. Η συγκατάθεση αυτή παρέχεται είτε π.χ. με αίτηση ή δήλωση του ιδιώτη στην οικεία υπηρεσία, είτε με οποιονδήποτε άλλον τρόπο που αποδεικνύει την αποδοχή αυτής της μορφής επικοινωνίας.
Εξαίρεση 1. Τα έγγραφα που χαρακτηρίζονται απόρρητα, καθώς και όλα εκείνα για τα οποία η κείμενη νομοθεσία απαγορεύει τη χορήγηση αντιγράφου (νόμος 1599/1986, άρθρο 16).
Εξαίρεση 2. Τα έγγραφα που περιέχουν ευαίσθητα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, σύμφωνα με τη νομοθεσία για την προστασία των ατόμων από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (νόμος 2472/1997, άρθρο 2, περ. β΄).
Εξαίρεση 3. Οι αιτήσεις, προσφορές και δικαιολογητικά συμμετοχής στις διαδικασίες πρόσληψης προσωπικού με οποιαδήποτε σχέση, στους διαγωνισμούς ή διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων έργων, μελετών, προμηθειών, παροχής υπηρεσιών ή σε άλλους δημόσιους διαγωνισμούς, οι οποίοι πραγματοποιούνται βάσει προκήρυξης, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά από ειδικές διατάξεις ή από την οικεία προκήρυξη συμμετοχής.
Εξαίρεση 4. Τα έγγραφα για τα οποία προβλέπεται από τις κείμενες διατάξεις η υποβολή τους σε πρωτότυπο ή επικυρωμένα αντίγραφα.
Εξαίρεση 5. Τα έγγραφα που χρησιμοποιούνται ως δικαιολογητικά για την εξόφληση τίτλων πληρωμής.
Εξαίρεση 6. Τα αποδεικτικά είσπραξης. Η Διοίκηση είναι υποχρεωμένη να ενημερώνει τον ενδιαφερόμενο σε κάθε περίπτωση που υφίσταται απαγόρευση διακίνησης εγγράφου με τηλεομοιοτυπία ή ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (νόμος 2672/1998, άρθρο 14, παρ. 6).
Τα έγγραφα που αποστέλλονται με e-mail από υπηρεσίες πρέπει να συνοδεύονται να συνοδεύονται απαραίτητα από φύλλο αποστολής που περιέχει: α. τον πλήρη τίτλο και διεύθυνση της αποστέλλουσας υπηρεσίας. β. Τα στοιχεία του αποστελλόμενου εγγράφουν δηλαδή:
- θέμα
- αριθμό πρωτοκόλλου
- ημερομηνία έκδοσης
- πλήρη τίτλο υπηρεσίας που έχει εκδώσει το έγγραφο, αν αυτή δεν είναι ίδια με την υπηρεσία που το αποστέλλει, γ. τον αριθμό των σελίδων που αποστέλλονται, δ. τα στοιχεία του χειριστή του fax που αποστέλλει το μήνυμα, δηλαδή:
- ονοματεπώνυμο
- ιδιότητα
- αριθμό τηλεφώνου
- email στην περίπτωση που το e-mail στο οποίο δέχεται μηνύματα δεν συμπίπτει με το e-mail αποστολής
- υπογραφή
- Κατά τα λοιπά, δεσμεύει τη Διοίκηση ως επιτακτική εντολή προς διερεύνηση του αιτήματος => Υποχρέωση της Διοίκησης να δώσει σαφή και αιτιολογημένη απάντηση (θετική ή αρνητική).
- Ο Συνήγορος του Πολίτη υποχρεώνει τη δημόσια υπηρεσία να δώσει συγκεκριμένη απάντηση, με βάση το αίτημα του πολίτη. Ο Συνήγορος του Πολίτη δεν διαμεσολαβεί εάν δεν παρέλθει η εκ του νόμου προβλεπόμενη προθεσμία απάντησης από τη Διοίκηση [κατά κανόνα, και αν δεν προβλέπονται ειδικότερες προθεσμίες, η προθεσμία αυτή είναι *πενήντα* (*50) ημέρες*, σύμφωνα με το άρθρο 4 του Ν. 2690/1999, «Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας»]. Πριν την άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας αυτής δεν υφίσταται φαινόμενο παράνομης δράσης ή κακοδιοίκησης για την επίλυση του οποίου θα είχε την αρμοδιότητα να παρέμβει η Αρχή. Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας ερευνά περιπτώσεις παράβασης καθήκοντος δημάρχων, αντιδημάρχων και επεμβαίνει ανάλογα με την περίπτωση.
Εθνική Αρχή Διαφάνειας, Συνήγορος του Πολίτη, Ανεξάρτητη Αρχή δημοσίων συμβάσεων, Εισαγγελέας: Ο πολίτης δύναται να καταθέσει έγγραφη καταγγελία στον Εισαγγελέα Πρωτοδικών ή Αρείου Πάγου, στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας, στον Συνήγορο του Πολίτη και στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων για εκκίνηση διαδικασίας αυτεπάγγελτης δίωξης αιρετών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ταυτόχρονα να καταθέσει μήνυση και αγωγή αποζημίωσης. Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας έχει αρμοδιότητα ελέγχου πράξεων και παραλείψεων κάθε υπαλλήλου του Δημοσίου που συνδέεται με αυτό με οποιαδήποτε εργασιακή σχέση, καθώς και των αιρετών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
