Η γενετίστρια δρ Φλωρεντία Φωστήρα είναι συνεργαζόμενη ερευνήτρια στον «Δημόκριτο», στο εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής, το πρώτο και μοναδικό δημόσιο εργαστήριο στην Ελλάδα που εφάρμοσε ήδη από το 1999 τις μεθόδους ανάλυσης της γενετικής προδιάθεσης στον καρκίνο του μαστού-ωοθηκών. Η κ. Φωστήρα γνώρισε τον επικεφαλής του εργαστηρίου δρα Κούλη Γιαννουκάκο μετά μια μακρά πορεία σπουδών στη μοριακή βιολογία και στη μοριακή ιατρική στο King?s College, στο Imperial και στο UCL στο Λονδίνο και αποφάσισε να παραμείνει στην Ελλάδα για το διδακτορικό της και για να συνεχίσει την έρευνα. Σε μια χώρα όπου, όπως η ίδια λέει -και όπως προκύπτει από την προσωπική της ιστορία- δεν υπάρχει καμία υποστήριξη και οι αξιόλογοι άνθρωποι παλεύουν για τα αυτονόητα. Η ίδια ήταν μία από τις τρεις τιμηθείσες με τα «Ελληνικά Βραβεία L?OREAL-UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη».

Είναι υποτιμητικό να δίνεται ένα βραβείο μόνο σε γυναίκες; 

Είναι κάπως σαν εξισορρόπηση των καταστάσεων. Οι γυναίκες πρέπει να κάνουν τα διπλάσια για να φτάσουν στη μισή διαδρομή.

Συναντάτε σεξισμό στη δουλειά σας;

Ακόμη και σήμερα υπάρχουν άνδρες ογκολόγοι που με αντιμετωπίζουν σαν κοριτσάκι. Με κοιτάνε καλά-καλά πώς θα ανέβω στο βήμα να μιλήσω και τι φοράω. Μόνο στην Αγγλία ένιωθα ότι δεν με... βλέπουν. Δεν είχαν σημασία τα ρούχα μου, τι χρώμα ήταν τα μαλλιά μου, εάν ήμουν ψηλή ή κοντή, μαύρη, άσπρη, κίτρινη ή κόκκινη.

Γιατί επιλέξατε να κάνετε καριέρα στην Ελλάδα; 

Ημουν πολύ συναισθηματικά δεμένη με το εργαστήριο στον «Δημόκριτο» για να το εγκαταλείψω. Είχαμε προχωρήσει στη χαρτογράφηση γονιδίων για τον ελληνικό πληθυσμό που σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού και είχαμε αρχίσει να δημοσιεύουμε στα κορυφαία διεθνή περιοδικά.
Λεφτά υπήρχαν; Δεν υπήρχαν! Κρατούσαμε τεφτέρι, σαν του μπακάλη, με αυτά που χρωστούσαμε στις εταιρείες για τα αναλώσιμα. Τώρα το λέμε και γελάμε. Ομως τότε πονούσε. Εγώ πήγαινα σε συνέδρια και έπαιρνα βραβεία. Το 2010 μάζεψα γύρω στις 7.000 ευρώ από έξι βραβεία -το μεγαλύτερο ήταν το βραβείο «Σωτήρης Παπασταμάτης» της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών- και αυτός ήταν ο μισθός μου για εκείνη τη χρονιά.

Μήπως σας βράβευαν όλοι επειδή γνώριζαν την κατάσταση; 

Οχι. Στο μεταξύ, από τότε δεν έχω υποβάλει ξανά εργασία για βράβευση! Τώρα έχουμε τρία μεγάλα ερευνητικά προγράμματα από το ΕΣΠΑ κοντά στο 1 εκατομμύριο ευρώ μέχρι το 2015.

Πού επικεντρώνεται η έρευνά σας; 

Επικεντρωνόμαστε στον καρκίνο του μαστού, διότι εκεί έχουμε μεγάλη ροή δειγμάτων. Σήμερα γνωρίζουμε 20 γονίδια που μπορεί να ευθύνονται για κακοήθεια και στα τρία έχουμε συμβάλει και εμείς τα τελευταία χρόνια. Από εκεί και πέρα μπορούμε να αναλύσουμε οποιοδήποτε κληρονομικό καρκινικό σύνδρομο και να προβούμε σε γενετική συμβουλευτική.

Σε τι βοηθάει να γνωρίζουμε τον τύπο του γονιδίου που προκαλεί την κακοήθεια; 

Αλλάζει σημαντικά το πρωτόκολλο κλινικής παρακολούθησης και καμιά φορά και η χειρουργική προσέγγιση. Επειτα, ο ασθενής δεν έχει παιδιά, αδέρφια ή ξαδέρφια;

Η Angelina Jolie έκανε καλά και προχώρησε σε μαστεκτομή; 

Πολύ καλά. Η μητέρα της πέθανε από καρκίνο του μαστού και η θεία της από καρκίνο των ωοθηκών.

Εχετε συμβουλεύσει γυναίκες στην Ελλάδα να προχωρήσουν προληπτικά στην ίδια επέμβαση; 

Φυσικά. Τουλάχιστον 30 ασθενείς μας το έχουν κάνει για προφύλαξη. Απλώς δεν μιλούν γι? αυτό το θέμα, πολλές φορές ούτε στο περιβάλλον τους, γιατί είναι ταμπού.

Τα τεστ που κάνετε είναι διαδεδομένα στην Ελλάδα; 

Είμαστε το μοναδικό δημόσιο εργαστήριο. Υπάρχουν και ιδιωτικές εταιρείες, αλλά τα χρήματα είναι πολλά. Δηλαδή μια ανάλυση που εμείς θα την κοστολογήσουμε στα 400 ευρώ μπορεί να κάνει και 1.200 ευρώ σε ένα ιδιωτικό εργαστήριο.

Γιατί να προτιμήσει κάποιος ένα ιδιωτικό εργαστήριο;  

Επειδή στην Ελλάδα θεωρούμε ότι ο ιδιωτικός τομέας κάνει καλύτερα τη δουλειά του. Υπάρχει όμως και... «μίζα». Ενας ογκολόγος μπορεί να συνεργάζεται με συγκεκριμένο εργαστήριο.

Συμβαίνει συχνά;

Εμείς ούτε φακελάκι δεν παίρνουμε από τους ασθενείς μας, διότι θεωρούμε ότι αυτή είναι η δουλειά μας. Μας έχουν όμως προσεγγίσει ογκολόγοι και χειρουργοί και μας έχουν ζητήσει να τους δίνουμε ποσοστό. Ετσι δουλεύει το σύστημα. Είναι σαν κανόνας.

Μέσα στο σύστημα είναι και οι πολυεθνικές εταιρείες που προωθούν σήμερα αυτά τα νέα τεστ; 

Υπάρχουν πολύ συγκεκριμένες κατευθυντήριες οδηγίες για το ποιοι πρέπει να κάνουν έλεγχο: αυτοί που έχουν πολλαπλά χαρακτηριστικά στην οικογένειά τους ή έχουν διαγνωσθεί σε μικρή ηλικία με κακοήθεια.

Ο γονιδιακός έλεγχος σώζει ζωές; 

Ναι, ναι, ναι! Και δυστυχώς βλέπουμε γυναίκες με επιβαρυμένο γενεαλογικό δέντρο που μας λένε ότι δεν έχουν χρήματα να κάνουν το τεστ. Ενώ, εάν ήταν δωρεάν, το κράτος θα γλίτωνε τελικά από χειρουργείο και χημειοθεραπείες.

Είναι πάντα καλό να γνωρίζουμε τι θα πάθουμε; 

Η άποψη που επικρατεί στα συνέδρια της γενετικής είναι να μη μαθαίνουμε για πράγματα που δεν μπορούμε να προλάβουμε. Π.χ. Αλτσχάιμερ. Από εκεί και πέρα, θεωρώ ότι έχει να κάνει με την προσωπική πεποίθηση του κάθε ανθρώπου.

Εσείς έχετε αναλύσει το DNA σας; 

Δεν έχω ιστορικό, αλλά έχω κάνει πολλά πειράματα στον εαυτό μου, διότι δεν θέλω να ξοδεύω το πολύτιμο DNA των ασθενών μου.

Από μικρή ήσαστε... «φωστήρας»; 

Δεν μπορούσα να μην είμαι καλή μαθήτρια. Μια φορά μια φιλόλογος μου είπε «Κρίμα στο επώνυμό σου» και μου είχε κοστίσει πάρα πολύ. Αλλά δεν ήμουν φυτό. Εβγαζα γύρω στο 18.

Τι σας τράβηξε στην επιστήμη; 

Το όνειρό μου ήταν να γίνω χειρουργός στα επείγοντα για να μπορώ να σώζω ζωές. Αλλά μπήκα στο ΤΕΙ Φυσιοθεραπείας στη Θεσσαλονίκη διότι δεν έγραψα καλά στις πανελλαδικές εξετάσεις. Το θεώρησα μεγάλη αποτυχία και είπα τότε ότι θα δουλέψω στον πάγκο και θα ανακαλύψω νέα φάρμακα. Γι? αυτόν το λόγο πήγα στην Αγγλία.

Η αποτυχία σας εξελίχθηκε σε επιτυχία; 

Σήμερα που κάνω αναδρομή νομίζω ότι γεννήθηκα γι? αυτό που κάνω. Ολοι γεννιόμαστε με ένα ταλέντο. Το δικό μου είναι στο εργαστήριο. Τα μάτια μου, η μνήμη μου και η παρατηρητικότητά μου με βοηθούν.

Θα ενθαρρύνατε μια νέα γυναίκα να γίνει επιστήμονας; 

Μόνο εάν το αγαπά πολύ. Η επιστήμη δεν έχει λεφτά και θέλει αφοσίωση.

Τα 10.000 ευρώ της L?Oreal τι θα τα κάνετε; 

Θα τα βάλω στην άκρη διότι η σύμβασή μου τελειώνει σε έξι μήνες και δεν θέλω να... τρέχω πάλι σε συνέδρια. Πού να τα ξοδέψω; Αφού έρχομαι εδώ στις 10 το πρωί και φεύγω στις 11 το βράδυ. Οταν ήμουν φοιτήτρια, είχα τρέλα με τις ακριβές τσάντες. Τώρα θεωρώ γελοίο να δουλεύω ένα μήνα για να αγοράσω μια τσάντα.

συνέντευξη στην Καθημερινή.