Γράφει ο Δήμος Χλωπτσιούδης
Με έκπληξη μάθαμε για την υπό διερεύνηση δολοφονία δύο παιδιών από 13χρονο μαθητή και ξάδελφό τους. Δε γνωρίζουμε ακόμη πολλά για την υπόθεση, αλλά η οπτική δολοφονίας από νεαρό έφηβο σίγουρα προκαλεί έντονα συναισθήματα και χρήζει μιας διαφορετικής προσέγγισης.
Είναι γνωστό ότι η επιθετικότητα των νέων/μαθητών συνδέεται με την αυταρχικότητα ή αντιθέτως την απουσία ελέγχου στο οικογενειακό περιβάλλον, με την περιθωριοποίηση του μαθητή στο σχολικό περιβάλλον και την ανάγκη του να δείξει ότι ?μπορεί? (κοινωνική επίδειξη και προβολή).
Ο θύτης όμως είναι και θύμα. Θύμα για την αυτοκαταστροφική πράξη του, θύμα και για τη βέβαιη αδιαφορία των γονέων και λοιπών συγγενών. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι στην ύπαιθρο τα άτομα από μικρή ηλικία έρχονται κοντά στη βία (βία του σχολείου με βαθμολογική αποδοκιμασία του μαθητή, ως απόρροια συνήθως του χαμηλού μορφωτικού επιπέδου των γονέων, αυταρχικότητα έως και κακοποίηση των γονέων, βία στη φύση, στην τηλεόραση, στο άμεσο κοινωνικό περιβάλλον κλπ).
Ωστόσο, κάποια στιγμή πρέπει, αν εξαιρέσουμε το ρόλο των γενών και των συγγενών του φερόμενου δολοφόνου, να αναρωτηθούμε για το ρόλο των εκπαιδευτικών. Θεωρούμε δεδομένο σε κάθε περίπτωση, ότι ο -υπό εξέταση- φόνος σίγουρα δεν αποτελεί μία βίαιη πράξη που συντελέστηκε από τη μια μέρα στην άλλη γιατί ακριβώς η βία αποτελεί μία κλιμακωτή αντίδραση. Έτσι όμως προκύπτουν ορισμένα ερωτήματα: οι δάσκαλοι στο σχολείο δεν παρατήρησαν ψυχολογικές διακυμάνσεις; ή μήπως είχαν ακόμα ένα ?ζωηρό? και ?κακό? μαθητή κι έμειναν εκεί;
Η διάλυση του σχολείου και η παντελής απουσία ορθών ψυχολογικών προσεγγίσεων στο σχολικό χώρο, αναδεικνύουν ακόμα μία φορά την αδυναμία του σχολείου, των εκπαιδευτικών αλλά και την ευθύνη τους να αντιδράσουν έγκαιρα και σωστά σε περιπτώσεις βίαιων μαθητών.
Εμπειρικά γνωρίζουμε ότι πέρα από την αδιαφορία πολλών, ουσιαστικά η τιμωρία και ο σωφρονισμός επιχειρείται με τρόπο γραφειοκρατικό: μείωση βαθμού, αποβολές, κλήση γονέων? Τρόποι όμως οι οποίοι τελικά αντί να σωφρονίσουν τελικά εξαχρειώνουν περισσότερο το νέο, που βλέπει να περιθωριοποιείται και να ξοδεύεται επάνω του όλη η αυστηρότητα, χωρίς καν να προσπαθεί κανείς να τον δει ως διαφορετικό άτομο (η μία οπτική του σχολικού κομφορμισμού). Οι γονείς γίνονται ακόμα πιο αυστηροί και σκληροί για την κακή συμπεριφορά του παιδιού (χωρίς να βλέπουν ότι αυτή η αυστηρότητα συχνά ευθύνεται για τις αντικοινωνικές συμπεριφορές του), οι εκπαιδευτικοί γίνονται κακοί και οι βαθμοί ολοένα και πέφτουν περισσότερο με αποτέλεσμα το σχολείο να γίνεται ένα βασανιστήριο ψυχικό, ένα αδιάφορο περιβάλλον γεμάτο εχθρούς?
Οι εκπαιδευτικοί δεν είναι ψυχολόγοι, θα έλεγε κάποιος. Και σε κάποιο βαθμό θα συμφωνούσα. Είναι όμως Παιδαγωγοί, ακόμα κι αν το ξεχνάνε. Και η Παιδαγωγική συνδέεται με την ψυχολογία. Άλλωστε, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις εμφανώς κακοποιημένων μαθητών (σωματικά ή ψυχικά) όπου ποτέ δεν ειδοποιήθηκαν οι αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες ή εισαγγελικές αρχές. Και ένας φόνος σίγουρα δεν έρχεται ξαφνικά, σίγουρα έχει δώσει σοβαρότατες ενδείξεις βίας, απομόνωσης, φόβου και απότομων ψυχικών μεταπτώσεων στο παρελθόν? Αυτά ποιος τα έβλεπε;
Το δυστύχημα, αποτελεί απλά την αφορμή, να εξετάσουμε βαθύτερα το περιστατικό και να εξάγουμε συμπεράσματα για το μέλλον ώστε όχι μόνο να αποτρέψουμε νέα περιστατικά, αλλά και να τα προλαμβάνουμε. Το σχολείο είναι το βασικό κοινωνικό περιβάλλον του μαθητή, ο χώρος που περνά τις περισσότερες -κοινωνικής συναναστροφής- ώρες του και άρα ο τόπος με τις περισσότερες ενδείξεις βίαιης συμπεριφοράς.
Σαφώς και η βίαιη στάση που δείχνουν οι μαθητές συνδέεται με την ολοένα και εντεινόμενο ως κοινωνική προβολή της βίας. Η βία του κράτους, η βία των μελανοχιτώνων, η είσοδός τους στο σχολείο και η ιδεολογικοποίηση της βίας αποτελούν ορισμένα στοιχεία, πολύ βασικά. Όταν ο μαθητής παντού γύρω του εισπράττει βία, τότε χωρίς την κατάλληλη προσέγγιση (οικογένεια) είναι αδύνατο να αντισταθεί και να διαφοροποιηθεί. Τότε όμως έρχεται η ευθύνη του δασκάλου και αν χρειαστεί των κοινωνικών υπηρεσιών και του ψυχολόγου?
Ο Δήμος Χλωπτσιούδης
Γεννήθηκε το 1973. Σπούδασε Ιστορία και εργάζεται ως φιλόλογος.
Άρθρα του δημοσιεύτηκαν στα Ενθέματα της Κυριακάτικης Αυγής, στο tvxs.gr, το protagon.gr, το eklogika.gr και αλλού.
Έχει δημοσιεύσει το πολιτικό δοκίμιο «η δημαγωγία της δημοκρατίας» (2009, ΙSΒΝ 978-960-88998-5-8). και τη μελέτη «Τοπική Αυτοδιοίκηση, προοπτικές ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών» (2011, ΙSΒΝ 978-960-93-3586-7).
