Οι αυτοδιοικητικές εκλογές παρά τις παλλινωδίες των μνημονιακών κομμάτων που συγκυβερνούν πλησιάζουν. Εάν μπορούσαν τόσο αυτά όσο και οι ταγοί ? δήμαρχοι που αυτή τη στιγμή πλειοψηφούν στην ΚΕΔΕ σαφώς και θα απέφευγαν το «εγχείρημα» με κάθε τρόπο «νόμιμο» ή μη, αφού γνωρίζουν πως προφανώς όχι απλά θα αποδοκιμασθούν από το λαϊκό ποτάμι, αλλά θα εξαφανισθούν πολιτικά. Τα αποτελέσματα των παραπάνω εκλογών, πλην των άνω, αφορούν πρωτίστως τις δυνάμεις που κάθε φορά αναλαμβάνουν να προωθήσουν τα τοπικά προγράμματα και τις ιδέες και απόψεις τους για τις τοπικές κοινωνίες, θα κρίνουν όμως σε αυτή τη συγκυρία και το αν θα συνεχισθεί η μνημονιακή υποταγή και η παράδοση στο ιδιωτικό κεφάλαιο των κοινωνικών υπηρεσιών ή αν αντιθέτως η αυτοδιοίκηση θα αποτελέσει βασικό παράγοντα στήριξης του κοινωνικού κράτους και φορέα παραγωγικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης.
Γνωρίζαμε μέχρι τώρα ότι η κλασσική θεωρία του πρώιμου νεοφιλελευθερισμού ήθελε το κράτος όσο το δυνατόν μικρότερο και παραδομένο στους νόμους της αγοράς. Σήμερα οι νέες θεωρίες ξεπερνούν τις παραπάνω απόψεις. Το κράτος πλέον προσανατολίζεται στην ευθεία και ασύστολη εξυπηρέτηση των αναγκών του κεφαλαίου ως διαχειριστή και όχι ως ρυθμιστή των συμφερόντων του χρηματοοικονομικού τομέα. Το αστικό κράτος λοιπόν θεωρώντας απροκάλυπτα θεραπαινίδα, ουραγό και πιστό κακέκτυπο του την Αυτοδιοίκηση, καλείται να απόσχει των όποιων ρόλων μέχρι σήμερα μπορούσε να παίξει και την σέρνει μαζί του στον ίδιο σκοπό.
Εν όψει όλων των παραπάνω πιστεύω ότι χρέος κάθε σκεπτόμενου πολίτη που ασχολείται έστω και επιδερμικά με τα τεκταινόμενα στο χώρο της Αυτοδιοίκησης είναι τουλάχιστον η παράθεση των απόψεών του και βέβαια οι προοπτικές που αυτός παλεύει να γίνουν πραγματικότητα ή έστω οραματίζεται για το μέλλον. Μέσα σ? ένα τέτοιο πλαίσιο ακολουθούν και οι παρακάτω σκέψεις - συμβολή τουλάχιστον για το μέλλον της αυτοδιοίκησης και για τις κατευθύνσεις που θα πρέπει να κινηθεί.
Πρώτιστο λοιπόν διακύβευμα είναι ο εκδημοκρατισμός των αυτοδιοικητικών θεσμών με κριτήρια τη γνήσια έκφραση της λαϊκής βούλησης, τη συμμετοχή των πολιτών, την κατάργηση προσωποκεντρικών και κλειστών μηχανισμών και τη διαφάνεια στη διαχείριση των δημόσιων πόρων. Αυτός ο εκδημοκρατισμός σαφώς και θα επιφέρει ριζική αλλαγή στην αυτοδιοίκηση και θα επιτρέψει στην κοινωνία να ενεργοποιηθεί και να καθορίσει τις εξελίξεις. Παραπέρα έχω την άποψη ότι θα πρέπει να δοθεί έμφαση στους τομείς που συνδέονται με το κοινωνικό πρόσωπο της Αυτοδιοίκησης, δηλαδή την κοινωνική πολιτική, τον αθλητισμό, αλλά και στο ότι θα πρέπει να αποτελέσει φορέα αναδιανομής του κοινωνικού πλούτου με στόχο να είναι ο πρωταγωνιστής στην αντιμετώπιση της ανθρώπινης κρίσης και βέβαια το βασικό στήριγμα του τοπικού αλλά και του περιφερειακού σχεδιασμού σε όλα τα επίπεδα. Οι πολίτες θα πρέπει να εμπλακούν στη συλλογική διαχείριση των κοινών, να παρέμβουν πολιτικά στην τοπική διακυβέρνηση και να καθορίσουν επιλογές και αποφάσεις. Έτσι θα δοθεί νέο στίγμα στον θεσμό και θα απεγκλωβιστεί από την κομματικοποίηση, τις πρακτικές πελατειακού κράτους και τον κυβερνητικό εναγκαλισμό.
Κριτήρια και αρχές που προφανώς θα πρέπει να παίζουν πρωτεύοντα ρόλο σε μια Αυτοδιοίκηση που έχει ταχθεί στην υπηρέτηση των λαϊκών συμφερόντων είναι η κοινωνική δικαιοσύνη, η ανθρώπινη ανάπτυξη, η δημοκρατικότητα ? συμμετοχή των πολιτών, η περιβαλλοντική προστασία, η βιώσιμη αυτοτροφοδοτούμενη αειφορική ανάπτυξη, η πάταξη της ανεργίας.
Βέβαια οι παραπάνω γενικές αρχές θα πρέπει να εξειδικευθούν. Προς τούτο επιβάλλονται οι αναγκαίες αλλαγές στο πλαίσιο ενός σχεδίου αποκέντρωσης και διοικητικής μεταρρύθμισης. Πιστεύω χωρίς κανένα ενδοιασμό ότι επιβάλλεται η κατάργηση της αποκεντρωμένης διοίκησης και του Καλλικράτη και η αντικατάσταση της με ένα νέο αυτοδιοικητικό χάρτη. Σ? αυτόν θα πρέπει πρώτιστο ρόλο να έχει η συμμετοχική διακυβέρνηση και ο συμμετοχικός προϋπολογισμός, τα τοπικά δημοψηφίσματα, η διαφάνεια και ο κοινωνικός έλεγχος. Η θεσμοθέτηση της απλής αναλογικής μαζί βέβαια με τις αναγκαίες αλλαγές στους θεσμούς λήψης αποφάσεων και άσκησης εξουσίας θα συμβάλλει στην εξάλειψη της διαπλοκής και της διαφθοράς των αιρετών. Θα πρέπει να αλλάξει ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας του θεσμού και οι εξουσίες του Δημάρχου και του περιφερειάρχη. Τα αιρετά συμβούλια θα πρέπει να αναδειχθούν σε όργανα αποφάσεων και διοίκησης. Ένα πρόβλημα και βέβαια ζητούμενο, είναι ο τρόπος εκλογής των επικεφαλής (απευθείας από τα αιρετά όργανα ή σε δεύτερο γύρο εκλογών).
Επιπλέον θα πρέπει να επιδιωχθεί και να κατοχυρωθεί στην πράξη η συνταγματικά προβλεπόμενη κρατική ενίσχυση στην Αυτοδιοίκηση από τους πάσης φύσεως φόρους και τέλη που εισπράττονται από το κράτος γι? αυτό το σκοπό (άρθρο 102 Συντάγματος) αλλά και η οικονομική της αυτοτέλεια χωρίς όμως νέους φόρους με την αξιοποίηση της δημοτικής και δημόσιας περιουσίας. Μετά την κατάργηση του Καλλικράτη θα πρέπει να αναζητηθεί η καλύτερη χωροταξική διάρθρωση των δήμων και περιφερειών με κριτήρια βέβαια την δημοκρατική συμμετοχή των πολιτών και συγχρόνως των αποτελεσματική λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης για να συμβάλλει στον σχεδιασμό και την υλοποίηση της παραγωγικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης.
Πλην των παραπάνω αλλαγών επίσης καθοριστικό ρόλο θα πρέπει να παίξει η παραγωγική ανασυγκρότηση σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο με αλλαγή του αναπτυξιακού προτύπου και η ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων κάθε περιφέρειας και δήμου αξιοποιώντας έργα κοινωνικών υποδομών προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής, της αντιμετώπισης της ανεργίας, τη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης, την περιβαλλοντική προστασία απαντώντας στα άμεσα προβλήματα όπως πχ τη διαχείριση των απορριμμάτων. Η αυτοδιοίκηση θα πρέπει να παίξει πρωτεύοντα ρόλο στην ανάπτυξη και την στήριξη μορφών κοινωνικής οικονομίας σε όλους τους παραγωγικούς τομείς, εστιάζοντας σε μικρά κυρίως έργα και σε κοινωνικές υπηρεσίες σε δίκτυα αλληλεγγύης και κοινωνικές υποδομές για την υποστήριξη ευπαθών και ευάλωτων κοινωνικών ομάδων ενεργοποιώντας νέους εργαζόμενους.
Όλα τα παραπάνω ως αναγκαίες προϋποθέσεις για την αναζωογόνηση της Αυτοδιοίκησης από τον σφιχτό μέχρι σήμερα εναγκαλισμό του κεντρικού κράτους δεν μπορούν να επιτευχθούν εάν δεν υπάρχει ένα ισχυρό και ενεργό αυτοδιοικητικό κίνημα ικανό να παρεμβαίνει στους θεσμούς και την κοινωνία ιδιαίτερα στην σημερινή μνημονιακή συγκυρία, ώστε πλην των άλλων να προβάλλονται οι παραπάνω προωθητικές εναλλακτικές θέσεις για την αυτοδιοίκηση και να μη μένουμε στη γενικότητα και την καταγγελία. Η δράση των εργαζομένων, των κοινωνικών φορέων, των πολιτών, θα συμβάλλει στη δημιουργία εστιών παρέμβασης και αντίστασης με σκοπό την ανατροπή των κυβερνητικών δημοτικών διοικήσεων και τον αποκλεισμό παρόμοιων στο μέλλον.
Οι τοπικές κοινωνίες θα πρέπει έγκαιρα να απεγκλωβιστούν από τις σημερινές μνημονιακές δημοτικές αρχές, οι οποίες συντηρούνται μέσα από χρόνιες εξαρτήσεις με ιδιωτικά συμφέροντα και ρουσφετολογικές πρακτικές. Στην σημερινή τουλάχιστον συγκυρία, δεν είναι μόνο ανεπίτρεπτο, αλλά θα έλεγα και πολιτικά εγκληματικό η επιστροφή έστω κάθε είδους ζόμπι ή η ανάδειξη κάθε πυγμαίου (πράσινου ή γαλάζιου) σε περιφερειακό ή δημαρχιακό αξίωμα.
Τα αυτοδιοικητικά σχήματα που στις επικείμενες εκλογές θα αναδειχθούν θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από το ριζοσπαστισμό τους, την δημοκρατικότητά τους, την αντιγραφειοκαρτική λειτουργία τους, τα αντιμνημονιακά τους προτάγματα, αλλά και την καθιέρωση αξιόπιστων, ανιδιοτελών προσώπων που θα τα διακρίνει μια άλλη ηθική και αισθητική για την αυτοδιοίκηση και την δημοκρατία, μακριά από το φθαρμένο σημερινό σύστημα. Είναι άλλο ένα στοίχημα που θα πρέπει να κερδηθεί.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ