Αυτό το άρθρο δίνει λεπτομέρειες για τους δύο τύπους εγκεφαλικού επεισοδίου, ποιοι κινδυνεύουν, ποια είναι τα αίτιά του, τα συμπτώματά του, πως θεραπεύεται ένα εγκεφαλικό, και πως μπορούν να αποφευχθούν τα εγκεφαλικά.

Οι δύο κύριοι τύποι εγκεφαλικών περιλαμβάνουν το ισχαιμικό και το αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο.

Ισχαιμικό εγκεφαλικό

 Ισχαιμικά εγκεφαλικό είναι περίπου το 87 % όλων των εγκεφαλικών και αυτά συμβαίνουν όταν ένα θρόμβος σχηματιστεί και αποφράξει την ροή σε τμήμα του εγκεφάλου.

Εάν ένας θρόμβος σχηματιστεί κάπου στο σώμα και αποσπαστεί ώστε να κυκλοφορεί ελεύθερα, καλείται έμβολο. Αυτός ο περιπλανώμενος θρόμβος μπορεί να φτάσει με την κυκλοφορία στον εγκέφαλο όπου μπορεί να προκαλέσει ισχαιμικό εγκεφαλικό.

Αιμορραγικό εγκεφαλικό

Το αιμορραγικό εγκεφαλικό συμβαίνει όταν ένα αιμοφόρο αγγείο στην επιφάνεια του εγκεφάλου διαρρηγνύεται και γεμίζει το κενό ανάμεσα στο κρανίο και τον εγκέφαλο με αίμα (υπαραχνοειδής αιμορραγία) ή όταν μια προβληματική αρτηρία στον εγκέφαλο διαρρηγνύεται και γεμίζει τους γύρω ιστούς με αίμα (εγκεφαλική αιμορραγία).

Και οι δύο τύποι εγκεφαλικού έχουν σαν αποτέλεσμα την έλλειψη κυκλοφορίας στον εγκέφαλο και άθροιση αίματος που ασκεί υπερβολική πίεση στον εγκέφαλο.

Η έκβαση του ασθενούς μετά από ένα εγκεφαλικό εξαρτάται από το που θα συμβεί το εγκεφαλικό και τι έκταση του εγκεφάλου θα επηρεαστεί. Μικρότερα εγκεφαλικά μπορεί να προκαλέσουν μικρότερα προβλήματα όπως αδυναμία σε ένα χέρι ή πόδι. Τα μείζονα εγκεφαλικά μπορεί να έχουν σαν αποτέλεσμα παράλυση ή θάνατο. Πολλοί ασθενείς με εγκεφαλικό μένουν με αδυναμία στη μια μεριά του σώματος, δυσκολία στην ομιλία, ακράτεια και κυστικά προβλήματα.

 Ποιος παθαίνει εγκεφαλικό;

Ο καθένας μπορεί να υποστεί εγκεφαλικό. Αν και πολλοί παράγοντες κινδύνου δεν μπορούν να τροποποιηθούν, πολλοί μπορούν να βελτιωθούν την σωστή διατροφή και φροντίδα.

Παράγοντες κινδύνου για εγκεφαλικό είναι οι παρακάτω:

·       Ηλικία – καθώς μεγαλώνετε ο κίνδυνος αυξάνεται

·       Το άρρεν φύλο

·       Οικογενειακό ιστορικό εγκεφαλικού

·       Αυξημένη αρτηριακή πίεση

·       Αυξημένη χοληστερόλη

·       Κάπνισμα

·       Διαβήτης

·       Υπέρβαροι και παχύσαρκοι

·       Προηγούμενο εγκεφαλικό ή παροδικό ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο (Π.Ι.Ε.Ε.)

·       Αυξημένα επίπεδα ομοσυστείνης (αμινοξύ στο αίμα)

·       Οι διαζευγμένοι άντρες έχουν αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού

Σοβαρή χρήση αλκοόλης

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Lille Nord de France, Λιλ, Γαλλία, ανέφεραν στο περιοδικό Neurology ότι οι πότες με σοβαρή συστηματική κατανάλωση έχουν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού νωρίτερα στη ζωή τους σε σύγκριση με άλλους.

Κατάθλιψη

Οι μεσήλικες γυναίκες με κλινική κατάθλιψη έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εγκεφαλικού ανέφεραν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Queensland, Αυστραλία στο περιοδικό Stroke.

Οι συγγραφείς συνέλεξαν δεδομένα από 10.547 Αυστραλές γυναίκες ηλικίας από 47 έως 52 ετών. Βρήκαν ότι οι γυναίκες με κατάθλιψη έχουν 2,4 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να υποστούν εγκεφαλικό σε σύγκριση με γυναίκες χωρίς κατάθλιψη.

Ακόμα και εάν λάβουμε υπόψιν γνωστούς παράγοντες κινδύνου εγκεφαλικού, οι καταθλιπτικές μεσήλικες γυναίκες πάλι είχαν 1,9 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να υποστούν εγκεφαλικό.

Η Caroline Jackson, Ph.D., είπε « οι ιατροί πρέπει να αναγνωρίζουν όταν αντιμετωπίζουνε γυναίκες, την σοβαρότητα της κακής ψυχικής υγείας και τι επιπτώσεις μπορεί να έχει αυτή μακροπρόθεσμα. Οι τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες για την πρόληψη εγκεφαλικού τείνουν να παραβλέπουν τον πιθανό ρόλο της κατάθλιψης.»

Οι ερευνητές τόνισαν ότι αν και ο κίνδυνος ήταν υψηλότερος στις γυναίκες με κατάθλιψη, ο συνολικός κίνδυνος εγκεφαλικού τους εξακολουθούσε να είναι μικρός.

Τι προκαλεί εγκεφαλικό;

Τα ισχαιμικά εγκεφαλικά τελικά προκαλούνται από θρόμβο ή έμβολο που αποφράσσει την κυκλοφορία του αίματος στον εγκέφαλο. Οι θρόμβοι συνήθως σχηματίζονται σε αρτηρίες που είναι ήδη κατεστραμμένες από αθηροσκλήρωση από σχηματισμό πλακών.

Ο εμβολικός θρόμβος συχνά προκαλείται από κολπική μαρμαρυγή- ένα άρρυθμο μοντέλο καρδιακού ρυθμού που οδηγεί στον σχηματισμό θρόμβων και την κακή κυκλοφορία του αίματος.

Τα αιμορραγικά εγκεφαλικά μπορεί να προκληθούν από ανεξέλεγκτη αρτηριακή πίεση, κρανιοεγκεφαλική κάκωση ή ανευρύσματα. Η υπέρταση είναι η συχνότερη αιτία εγκεφαλικής αιμορραγίας, καθώς προκαλεί ρήξη των μικρών αρτηριών στον εγκέφαλο. Αυτό στερεί από τα εγκεφαλικά κύτταρα την αιμάτωση και αυξάνει επικίνδυνα την πίεση στον εγκέφαλο.

Τα ανευρύσματα – ανώμαλοι θύλακοι γεμάτοι με αίμα που προεξέχουν σαν μπαλόνια από αδύναμα σημεία στο τοίχωμα μιας αρτηρίας- είναι τα συχνότερα αίτια υπαραχνοειδούς αιμορραγίας. Εάν ένα ανεύρυσμα ραγεί, το αίμα ρέει στον χώρο ανάμεσα στο κρανίο και την επιφάνεια του εγκέφαλου και τα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου μπορεί να εμφανίσουν σπασμό. Τα ανευρύσματα συχνά επιδεινώνονται από την αυξημένη αρτηριακή πίεση.

Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο American Journal of Human Genetics βρήκε ότι διαταραχή σε ένα και μόνο γονίδιο μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλικό και θανατηφόρους νόσους της αορτής και των στεφανιαίων αρτηριών.

Λιγότερο συχνός τύπος αιμορραγικού εγκεφαλικού είναι όταν μια αρτηριοφλεβώδης δυσπλασία (AVM) ραγεί. Η AVM είναι ένα ανώμαλο συνονθύλευμα αγγείων με λεπτά τοιχώματα εκ γενετής.

Ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο BMJ Online ανέφερε ότι οι ημικρανίες αυξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού κατά την εγκυμοσύνη.

Ποια είναι τα συμπτώματα εγκεφαλικού;

Εντός λίγων λεπτών από την εγκατάσταση του εγκεφαλικού αρχίζει ο θάνατος των εγκεφαλικών κυττάρων και η εμφάνιση των συμπτωμάτων. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα συμπτώματα, καθώς η έγκαιρη θεραπεία είναι σημαντική για την αποκατάσταση.

Στα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνονται:

·       Δυσκολία στην βάδιση, απώλεια της ισορροπίας και συντονισμού

·       Δυσκολίες στην άρθρωση

·       Ζάλη

·       Αδυναμία, μούδιασμα, ή παράλυση

·       Θολή όραση, διπλωπία ή αμαύρωση της όρασης

·       Αιφνίδια σοβαρή κεφαλαλγία

·       Σύγχυση

Μικρότερα εγκεφαλικά (ή σιωπηλά εγκεφαλικά), όμως, μπορεί να μην προκαλέσουν συμπτώματα, αλλά και πάλι να προκαλέσουν καταστροφή εγκεφαλικού ιστού.

Ένα παροδικό ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο (Π.Ι.Ε.Ε.) μπορεί να είναι σημείο επικείμενου εγκεφαλικού- τα Π.Ι.Ε.Ε. είναι μια προσωρινή διακοπή στην κυκλοφορία του αίματος σε κάποια περιοχή του εγκεφάλου. Τα συμπτώματα των Π.Ι.Ε.Ε. είναι παρόμοια με εγκεφαλικού αλλά διαρκούν λιγότερο και δεν αφήνουν ορατές μόνιμες βλάβες.

Πως διαγιγνώσκεται το εγκεφαλικό;

Ένα εγκεφαλικό είναι ένα επείγον περιστατικό, και όποιος υποψιαζόμαστε ότι έχει εγκεφαλικό πρέπει να μεταφέρεται άμεσα στο νοσοκομείο ώστε να γίνουν εξετάσεις και να του παρασχεθεί η κατάλληλη θεραπεία όσο το δυνατόν συντομότερο.

Οι ιατροί έχουν διάφορα εργαλεία διαθέσιμα για να ελέγχουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού και για να διαγνώσουμε ένα εγκεφαλικό. Αυτά περιλαμβάνουν:

·       Φυσική εξέταση- η εξέταση της αρτηριακής πίεσης και αιματολογικές εξετάσεις για τον έλεγχο χοληστερίνης, σακχάρου και αμινοξέων.

·       Υπέρηχος- ένα ραβδί που ακουμπά πάνω από τις καρωτίδες στον λαιμό μπορεί να δώσει μια εικόνα που δείχνει εάν υπάρχει στένωση ή θρόμβωση.

·       Αγγειογραφία- ένας καθετήρας τοποθετείται στις αρτηρίες και εγχέει σκιαστικό που μπορεί να ανιχνευθεί από ακτίνες-χ.

·       Αξονική τομογραφία (CT)- ο τομογράφος σχηματίζει μια 3-D εικόνα που μπορεί μα δείξει ανευρύσματα, αιμορραγία, ή ανώμαλα αγγεία στον εγκέφαλο.

·       Μαγνητική τομογραφία (MRI) - το μαγνητικό πεδίο δημιουργεί μια 3-D απεικόνιση του εγκεφάλου ώστε να εντοπίσουμε πιθανές ιστικές βλάβες από εγκεφαλικό.

·        Υπερηχογράφημα καρδιάς – ένας υπέρηχος που παίρνει εικόνες της καρδιάς ώστε να ελέγξουμε εάν υπάρχουν έμβολα.

·       Ο αναλυτής κινήσεων ματιών μπορεί να διαγνώσει εγκεφαλικό- ερευνητές από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Johns Hopkins στην Βαλτιμόρη, σχεδίασαν μια συσκευή που μπορεί να διαγνώσει εγκεφαλικά αναλύοντας εξειδικευμένα τις κινήσεις των ματιών. Παρουσίασαν τα ευρήματά τους στο περιοδικό Stroke. Η ηλεκτρονική συσκευή είναι μια μικρή, φορητή συσκευή βίντεο-οπτομερίας. Ανιχνεύει κινήσεις των ματιών που οι περισσότεροι ιατροί δύσκολα εντοπίζουν.

Πώς αντιμετωπίζεται το εγκεφαλικό;

Ο πρωταρχικός στόχος στην θεραπεία ισχαιμικού εγκεφαλικού είναι η αποκατάσταση της κυκλοφορίας του αίματος στον εγκέφαλο. Αυτό επιχειρείται με την χρήση ενός θρομβολυτικού φαρμάκου που λέγετε ενεργοποιητής ιστικού πλασμινογόνου (tPA). Ο ιατρός εκχέει το tPA στο χέρι του ασθενούς. Εάν για κάποιο λόγο ο ασθενής δεν μπορεί να λάβει tPA τότε χορηγούνται αντ’ αυτού αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα.

Επιπλέον, μπορεί να γίνουν χειρουργικές επεμβάσεις που μπορούν να ανοίξουν ή να διευρύνουν τις αρτηρίες. Αυτές περιλαμβάνουν την καρωτιδική ενδαρτηριεκτομή (αφαίρεση πλάκας και διεύρυνση της καρωτίδας αρτηρίας) και αγγειοπλαστική (ένα μπαλόνι που διευρύνει την καρωτίδα αρτηρία και παραμένει ανοιχτή με ένα μεταλλικό πλέγμα που ονομάζεται stent).

Το αιμορραγικό εγκεφαλικό αντιμετωπίζεται διαφορετικά από το ισχαιμικό εγκεφαλικό. Χειρουργικές επεμβάσεις που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση αυτού του είδους εγκεφαλικού περιλαμβάνουν την χειρουργική απολίνωση, εμβολισμός του ανευρύσματος, και η αφαίρεση αρτηριοφλεβώδους δυσπλασίας  (AVM).

Στην χειρουργική απολίνωση γίνεται τοποθέτηση ενός μεταλλικού clip/=σφικτήρας στον αυχένα του ανευρύσματος που το απομονώνει από την κυκλοφορία από την αρτηρία και δεν επιτρέπει την ρήξη του ανευρύσματος ή την επαν-αιμορραγία του.

Ο εμβολισμός ανευρύσματος (coiling) χρησιμοποιεί έναν καθετήρα που τοποθετείται στο ανεύρυσμα και αφήνει ένα μικροσκοπικό σπείραμα (coil) που γεμίζει το ανεύρυσμα προκαλώντας την θρόμβωσή του και σφραγίζει το ανεύρυσμα από την υπόλοιπη αρτηρία. Η αφαίρεση της AVM είναι μια χειρουργική επέμβαση που απομακρύνει συνήθως μικρές AVMs ή AVMs σε πιο εύκολα προσβάσιμα τμήματα του εγκεφάλου ώστε να περιορίσουν τον κίνδυνο ρήξης.

Τα περισσότερα θύματα εγκεφαλικού θα χρειαστούν αποκατάσταση μετά το επεισόδιο. Πως θα παρουσιαστεί η νόσος εξαρτάται από την περιοχή του εγκεφάλου και την έκταση του ιστού που έχει καταστραφεί. Συχνά η αποκατάσταση περιλαμβάνει λογοθεραπεία, εργοθεραπεία, φυσιοθεραπεία, και εκπαίδευση της οικογένειας. 

Πώς μπορούμε να αποφύγουμε ένα εγκεφαλικό;

Ένας τρόπος να αποφύγουμε το εγκεφαλικό είναι να αντιληφθούμε ένα παροδικό εγκεφαλικό ισχαιμικό επεισόδιο (Π.Ι.Ε.Ε.) – ή μίνι-εγκεφαλικό- εάν αυτό συμβεί, τα συμπτώματα του είναι παρόμοια με αυτά του εγκεφαλικού. Αναγνωρίζοντας τα συμπτώματα του εγκεφαλικού μπορούμε να φτάσουμε έγκαιρα μπορούμε στην θεραπεία και να έχουμε καλύτερη αποκατάσταση.

Μεγάλο μέρος της πρόληψης εγκεφαλικού στηρίζεται στον υγιεινό τρόπο ζωής, που περιλαμβάνει:

·       Διάγνωση και ρύθμιση υπέρτασης

·       Διακοπή καπνίσματος

·       Μείωση χοληστερίνης και πρόσληψης νατρίου και λιπαρών

·       Κατανάλωση αλκοόλ με μέτρο

·       Κατάλληλη θεραπεία διαβήτη

·       Διαχείριση άγχους

·       Φυσική δραστηριότητα

Ακολουθήστε μια υγιή δίαιτα

Εάν τρώτε πολλές ντομάτες, ο κίνδυνος εμφάνισης εγκεφαλικού μπορεί να μειωθεί σημαντικά. Οι ντομάτες είναι πλούσιες σε λυκοπένιο, ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό. Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Neurology, τον Οκτώβριο 2012, ερευνητές βρήκαν ότι τα άτομα με αυξημένη συγκέντρωση λυκοπενίου αίματος είχαν 59% μικρότερο κίνδυνο να εμφανίσουν εγκεφαλικό σε σύγκριση με αυτούς με μικρότερες συγκεντρώσεις.

Η μεσογειακή δίαιτα βοηθά στην πρόληψη του γενετικού κινδύνου εγκεφαλικού – μετάλλαξη στο γονίδιο του μεταγραφικού παράγοντα 7-like 2(TCF7L2), που συνδέεται με την εμφάνιση του διαβήτη τύπου 2, επίσης σχετίζεται με κίνδυνο εμφάνισης εγκεφαλικού, ιδιαίτερα εάν ο ασθενής είναι ομοζυγώτης φορέας (φέρει 2 αντίγραφα του γονιδίου).

Ερευνητές από το CIBER Fisiopatología de la Obesidad y Nutriciόn, Ισπανία, και το Πανεπιστήμιο Tufts, Η.Π.Α. βρήκαν ότι η μεσογειακή δίαιτα μπορεί να προστατεύει τους ομοζυγώτες φορείς του γονιδίου.

Οι ερευνητές εξήγησαν στο περιοδικό Diabetes Care «η μεσογειακή διατροφή μείωσε τον αριθμό εγκεφαλικών σε άτομα με δύο αντίγραφα του γονιδίου. Η τροφή που κατανάλωναν φαίνεται ότι εξουδετέρωσε την αυξημένη ευαισθησία για εγκεφαλικό, εξισώνοντας τους με άτομα με ένα ή κανένα αντίγραφο του γονιδίου».