- Κείμενο: Εμμανουέλα Ρουσσάκη
- Φωτογραφίες: Ιωάννα Μορφινού
«Η Ερατώ… δεν ξέρω γιατί το έκρυψε. Ίσως γιατί ήξερε τι ήμασταν ικανοί να κάνουμε με τον πατέρα της. Και μετά εκείνος παραβίασε την μπαλκονόπορτα και της πήρε τη ζωή βάζοντάς της μια καραμπίνα στον κρόταφο. Δεν υπήρχε άλλος τρόπος να την κάνει να σιωπήσει».
Η Ελένη Κρεμαστιώτη εδώ και τέσσερα χρόνια ζει στην Ηλιούπολη με την εγγονή της, την σκυλίτσα της κόρης της, τη Λόρι, και ένα κατάλευκο κουνέλι. Δώρο για την εγγονή της στα έβδομά της γενέθλια.
Το 2019 η Ερατώ δολοφονήθηκε εν ψυχρώ από τον εν διαστάσει συζυγό της, Παναγιώτη, ενώ στο διπλανό δωμάτιο βρισκόταν η, περίπου δύο ετών τότε, κόρη τους. Πολλοί τότε μίλησαν -για ακόμα μία φορά- για ένα «έγκλημα πάθους», για τη «ζήλια» που όπλισε το χέρι του δολοφόνου, όταν η Ερατώ του ζήτησε να χωρίσουν. Όμως η γυναικοκτονία δεν είναι «έγκλημα πάθους». Είναι έγκλημα εξουσίας, η ακραία έκφραση μιας βαθιά ριζωμένης ανισότητας. Και η Ερατώ ήταν ένα ακόμα θύμα γυναικοκτονίας.
Έξι χρόνια και πολλούς δικαστικούς αγώνες μετά, ο δολοφόνος της καταδικάστηκε τελεσίδικα σε ισόβια κάθειρξη χωρίς ελαφρυντικά από τον Άρειο Πάγο. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων η Ελένη Κρεμαστιώτη δε σιώπησε ποτέ. Πάντα μιλούσε ανοιχτά για το έγκλημα, για την οργή της, πάντα στεκόταν δίπλα στις μανάδες που βίωσαν το ίδιο κακό, πάντα ευχόμενη ποτέ ξανά καμία γυναίκα να μην το ζήσει. Όμως, η κοινωνία έχει ακόμα πολλά βήματα μπροστά της για να νιώθουν οι γυναίκες ασφαλείς και η πραγματικότητα για μια μάνα που έχει χάσει το παιδί της είναι σκληρή, κάθε μέρα.
«Όταν χάνεις το παιδί σου, ο χρόνος δεν είναι γιατρός»
Όσο περάνει ο καιρός είναι πιο δύσκολα τα πράγματα. Λένε ότι ο χρόνος είναι γιατρός για όλα, σε αυτήν την περίπτωση όμως είναι εχθρός. Σχεδόν έξι χρόνια μετά τη δολοφονία της κόρης μου, ο πόνος έχει γιγαντωθεί γιατί συνειδητοποιώ πόσο καιρό λείπει το παιδί μου και όχι από επιλογή του και αυτό δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμο. Μαθαίνεις υποχρεωτικά να ζεις με αυτό γιατί η ζωή, η καθημερινότητα, η επιβίωση και όλα αυτά τα “πρέπει” το επιβάλλουν.
Το να πηγαίνεις στη δουλειά είναι αφόρητα δύσκολο. Ευτυχώς το ωράριό μου είναι τέτοιο, που μου επιτρέπει να πηγαίνω τη μικρή στο σχολείο. Μετά παρακολουθεί τις δραστηριότητές της και μέχρι να γυρίσει είμαι πίσω. Μια επανάληψη στα μαθήματα και μετά φαΐ και ύπνος.
Η μικρή ξέρει την αλήθεια. Στην αρχή παρακολουθούσαν κι εκείνη και εμάς ειδικοί, έτσι το πηγαίναμε ένα βήμα τη φορά. Αρχικά ήξερε ότι η μαμά πέθανε γιατί έπαθε κάτι κακό, και για τον μπαμπά ότι είναι κάπου κλεισμένος γιατί έκανε κάτι πάρα πολύ κακό. Δίναμε έμφαση στο ότι ο μπαμπάς έκανε κάτι πολύ κακό, και η μαμά έπαθε κάτι πολύ κακό. Σιγά σιγά με τη βοήθεια των ειδικών τής είπαμε την αλήθεια. Άλλωστε μας είχαν συμβουλέψει και οι ειδικοί ότι 5-6 χρονών θα πρέπει να μάθει τα πάντα και ούτως ή άλλως είμαστε στην εποχή της τεχνολογίας, ό,τι γίνεται είναι παντού. Γι’ αυτό φροντίσαμε τουλάχιστον να τα μάθει σωστά.
Προφανώς δεν αντέδρασε ήρεμα. Ήθελε συνέχεια να το συζητάει, συνέχεια έκανε ερωτήσεις. «Γιατί το έκανε;». «Γιατί διάλεξε αυτόν τον μπαμπά για εμένα;». Αυτό το γιατί την έχει στοιχειώσει.« Γιατί δεν έχω μαμά;». «Γιατί να είμαι το πιο άτυχο παιδί στον κόσμο;».
Είναι ανάμεικτα τα συναισθήματα για το ότι την έχω εδώ, κοντά μου. Είναι τεράστια ευλογία και χαρά που υπάρχει η συνέχεια της κόρης μου. Και είναι σε όλα ίδιες. Ίδιες. Γλώσσα, πείσμα… Είναι τεράστια χαρά αλλά συγχρόνως και στεναχώρια, γιατί μεγαλώνει μαζί μας και τη μάνα της τη γνώρισε μόνο για δυο χρόνια. Δεν υπάρχει μέρα που να μην τη ζητάει. Πάνω από 100 φορές τη μέρα. Δεν ξεχνιέται. Και να ξεχάσει τι; Ότι μεγαλώνει με παππού και γιαγιά και όχι με τη μάνα της;
Το κράτος δεν παρέχει καμία βοήθεια στις οικογένειες των θυμάτων
Την ύπαρξη των παιδιών δεν τη γνωρίζει το κράτος. Η κόρη μου για το κράτος είναι ένας αριθμός. Το 19, όταν έγινε. Πέρασαν έξι χρόνια, έχουν γίνει ακόμα πόσες γυναικοκτονίες και παραμένουν όλες αριθμοί. Ψυχολόγους, παιδοψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές, τα πάντα έπρεπε να σταθούμε στα πόδια μας και να τα ψάξουμε εμείς. Και να τα πληρώνουμε εμείς. Η μικρή, οκτώ ετών πια, ακόμα παρακολουθείται μια φορά την εβδομάδα. Πρέπει να θωρακιστεί, για να προχωρήσει στη ζωή της.
Και για τις δίκες. Ξέρεις πόσα λεφτά μας έχουν φύγει από το πρωτόδικο μέχρι τώρα; Είχε γίνει στη Χίο, αλλά ήμασταν εκεί, εισιτήρια, ξενοδοχεία, φαγητό για εμάς, τους μάρτυρες, τους δικηγόρους… Όμως δεν υπήρχε περίπτωση να το σταματήσω. Από το κράτος δεν έχουμε καμία βοήθεια, σε κανένα επίπεδο. Αν μη τι άλλο, θα μπορούσαν τουλάχιστον να μας απαλλάξουν από τα δικαστικά παράβολα. Ένας φονιάς σκότωσε το παιδί μου και θα τον πληρώνω κι από πάνω; Γιατί έτσι είναι, πληρώνουμε τους φονιάδες των παιδιών μας. Πληρώνοντας το Εφετείο, πληρώνοντας τον Άρειο Πάγο… Γιατί; Επειδή θέλει να έχει αυτός μια δεύτερη ευκαιρία; Το παιδί μου έχει δεύτερη ευκαιρία; Όχι. Και δεν το λέω εκδικητικά. Αυτή είναι η πραγματικότητα.
Προσπάθησε να την πείσει να κάνουν παιδί στα 17 γιατί ήξερε ότι μόνο έτσι θα την κρατούσε
Ο φονιάς δεν ήταν από πάντα «κακοποιητικός». Το τελευταίο διάστημα ναι, τη θεωρούσε κτήμα του. Όταν πήραν την απόφαση να χωρίσουν, εκεί έδειξε την κτητικότητα, την κακία του και τον εγωισμό του. Χρησιμοποιώ τις λέξεις που έχει χρησιμοποιήσει και η Εισαγγελέας στην υπόθεση. Χειροδίκησε πρώτη φορά τρεις μήνες πριν από το κακό. Όταν πήγα για τα γενέθλια της μικρής στο νησί, είδα την πόρτα του μπάνιου σπασμένη από μπουνιά. Αυτός μου είπε ότι έριξε τη μπουνιά στην πόρτα για να μην χτυπήσει την κόρη μου. Στην πραγματικότητα είχε δείρει την Ερατώ, κι όταν εκείνη κρύφτηκε στο μπάνιο έριξε μπουνιά στην πόρτα για να την σπάσει, και την άφησε να φύγει μόνο όταν άρχισε να κλαίει το παιδί, για να το ηρεμήσει.
Εκείνος ήθελε να κάνουν παιδί από τον πρώτο χρόνο. Όταν γνωρίστηκαν, η Ερατώ ήταν 16 χρονών και μόλις πήγε 17 προσπάθησε να την πείσει, γιατί πίστευε ότι μόνο έτσι θα την κρατούσε. Μου το είπε η κόρη μου κι εγώ του μίλησα ήρεμα. Μετά η Ερατώ έφυγε από τη Μυτιλήνη και πήγε στη Θεσσαλονίκη για να σπουδάσει. Βρεφονηπιοκόμος θα γινόταν. Όμως τον Μάιο του 2016 κατέβηκε για Πάσχα στο νησί. Και τότε τα κατάφερε ο κύριος.
Όταν μου το είπε σοκαρίστηκα. Θυμήθηκα αυτό που μου είχε πει πριν από λίγα χρόνια. Μου το ανακοίνωσε από το τηλέφωνο. Μου λέει «Μαμά θα σου πω κάτι, θα το κλείσω και θα σε πάρω σε πέντε λεπτά». Μου λέει «Είμαι έγκυος». Και το κλείνει. Μετά το πρώτο σοκ, μετά από όλα όσα σκέφτηκα και θυμήθηκα, εντάξει, η χαρά μου τεράστια. Εννοείται σε κάθε εξέταση, σε κάθε υπέρηχο μάζευα τα πάντα, κάθε δική της εικόνα. Δεν νομίζω ότι υπάρχει παιδί με τόσα άλμπουμ. Αυτό το παιδί γεννήθηκε για να γίνω εγώ γιαγιά.
Ο πατέρας του φονιά τον είδε να φεύγει από το σπίτι με την καραμπίνα, τον ακολούθησε και, αντί να πάρει ένα τηλέφωνο τον μπαμπά της κόρης μου, που έμενε δέκα λεπτά μακριά της, και να του πει «τρέξε»…
Η Ερατώ δεν θα φύγει ποτέ
Η Ερατώ ήταν η ψυχή της παρέας. Πολύ κοινωνικό παιδί, πολύ χαρούμενο. Εμένα βέβαια μου έβγαζε την ψυχή. Σην τελευταία τάξη του σχολείου είχε πάρει 170 περίπου απουσίες και παραλίγο να τη χάσει. Όμως ήταν καλό παιδί, ήταν έξυπνη, φιλόδοξη.
Με έπαιρνε τηλέφωνο στις 4 τα ξημερώματα, φοιτήτρια τότε στη Θεσσαλονίκη, μου έβαζε Μητροπάνο και μου έκανε καντάδα. Τώρα μαθαίνω από τον κολλητό της, τον Γιώργο, τι άκουγαν και τα βάζω στη μικρή. Ο Γιώργος ήταν αυτήκοος μάρτυρας στη δολοφονία της. Τότε ήταν στη Θεσσαλονίκη, έδινε τα τελευταία μαθήματα για το πτυχίο. Την είχε πάρει τηλέφωνο, μιλούσαν εκείνη τη στιγμή και τα άκουσε όλα. Την προηγούμενη Κυριακή τον είχα κι αυτόν εδώ. Έρχεται πολύ συχνά, βλέπει τη μικρή.
Θυμάμαι, όταν ήταν στη Θεσσαλονίκη είχε ένα χάμστερ. Πήγαινα για να της καθαρίσω και μια μέρα το σκυλάκι της, η Λόρι, άνοιξε το κλουβί, βγήκε έξω το ποντίκι κι εγώ σκαρφάλωσα στα τραπέζι κι εκεί έμεινα. Μια άλλη φορά, έκανε τρομερό κρύο πάνω και είχε πάρει στη Λόρι ένα πουλόβερ που έγραφε «Adidog». Ντρεπόμουν να βγάλω το σκυλί βόλτα, τώρα το θυμάμαι και γελάω και τη φωνάζω έτσι μερικές φορές.
Πηγαίναμε στην παραλία και μαζεύαμε κοχύλια. Ο αγαπημένος της αριθμός ήταν το 8. Ξεκινούσα λοιπόν να βρίσκω και να μετράω, μέχρι που φτάναμε το 7. Όμως το 8 περίμενα πάντα για να το βρει εκείνη.
Μόνο η φυσική της παρουσία δεν είναι εδώ. Σε ό,τι αφορά το παιδί, εγώ νιώθω ότι όλες τις αποφάσεις τις παίρνει εκείνη, ότι όλες οι κινήσεις γίνονται μέσα από την Ερατώ. Δεν ήταν εύκολο. Τα γούστα μας ήταν τελείως διαφορετικά, στα ρούχα, στα παπούτσια… Στα απλά. Άργησα να το αποβάλω αυτό από πάνω μου, να αναρωτιέμαι «θα της άρεσε αυτό, θα της άρεσε εκείνο;». Έβλεπα τα ρούχα και τα έστελνα στον Γιώργο για να μου πει. Αλλά σιγά σιγά δούλεψα με τον εαυτό μου – και μέσα από την ψυχοθεραπεία. Τώρα λέω «Αν δεν της αρέσει κάτι, ας δείξει το σημάδι της».
Το να χάνει ένας γονιός το παιδί του δεν είναι ένας πόνος που περιγράφεται με λέξεις
Αυτό που νιώθω είναι οργή. Δεν είναι θυμός. Θυμός δεν θα υπάρξει ποτέ, είναι ήπιο συναίσθημα. Ξεκίνησε από σοκ. Συνέχεια λιποθυμούσα, μου έδωσαν δυο βαλεριάνες για να μπορέσω να ταξιδέψω με το αεροπλάνο.
Είναι τόσο μικρές οι λέξεις για να περιγράψεις αυτό το κενό. Τι να σου πει μια μάνα όταν δεν έχει το παιδί της; Ό,τι και να σου πει θα είναι λέξεις. Το συναίσθημα δεν θα μπορέσει ποτέ να αποτυπωθεί σε ένα χαρτί.
Όταν έγινε η δολοφονία της Τοπαλούδη, το συζητούσαμε με την κόρη μου, έβλεπα την Κούλα [σ.σ μητέρα της Ελένης Τοπαλούδη] να τρελαίνεται, να φωνάζει, έλεγα “Παναγία μου, να προσέχεις τα παιδιά όλου του κόσμου”. Έξι μήνες μετά, το ίδιο φονικό χτύπησε το σπίτι μου. Εκείνη τη στιγμή, αν έχεις γεννηθεί φονιάς, θα του βγάλεις τα άντερα. Αν έχεις γεννηθεί φονιάς – κι εγώ δεν έχω γεννηθεί φονιάς. Δεν αξίζει σε κανέναν γονιό να νιώσει αυτόν τον πόνο. Δεν το ενστερνίζονται όλοι αυτό. Πολλές από τις μανάδες που μιλάμε και συναναστρεφόμαστε το λένε, όμως εγώ θέλω να μείνω σταθερή σε αυτό.
«Η κοινωνία δεν αγαπά τις γυναίκες»
Αν ήξερα πως κάποια γυναίκα είναι σε μια σχέσχη κακοποιητική, θα της έλεγα μόνο αυτό, να φύγει. Με την ευχή να είναι πιο τυχερή απ’ ό,τι ήταν η κόρη μου, από ό,τι ήταν η Γαρυφαλλιά, η Ελένη Τοπαλούδη, η Ντόρα και τόσες άλλες. Γιατί όλα αυτά τα κορίτσια και μιλήσαν και έφυγαν, όμως δεν σώθηκαν. Η Κυριακή ήταν έξω από το αστυνομικό τμήμα. Πόσο πιο κοντά στον νόμο;
Η κοινωνία δεν αγαπά της γυναίκες. Νιώθω ότι κάνουμε ένα βήμα μπροστά και πέντε πίσω. Όταν το ίδιο το κράτος, που υποτίθεται ότι υποστηρίζει και άνδρες και γυναίκες, δε συμμερίζεται και δεν συμπαραστέκεται στις γυναίκες, από εκεί και πέρα…
Στην πορεία της δικής μας υπόθεσης όσον αφορά την αντιμετώπιση και τη συνείδηση του κόσμου δεν θα άλλαζα τίποτα. Όλα είναι μαθήματα. Ακόμα και αυτοί που πιστεύουν ότι η κόρη μου ευθύνεται που ο δολοφόνος της είναι στη φυλακή. Θα τους άφηνα έτσι. Από τη στιγμή που δεν μπορούν να δουν από μόνοι τους τι πραγματικά έχει συμβεί, ποια είμαι εγώ που θα τα βάλω με ηλίθιους.
Από την πλευρά της δικαιοσύνης, όμως, το πρώτο και κύριο που θα άλλαζα είναι το να θεσπιστεί ο όρος γυναικοκτονία για να έχουν διαφορετική αντιμετώπιση οι φονιάδες.
Η ζωή προχωρά. Και μέσα σε αυτή και εσύ. Με άλλα παπούτσια. Με τα πόδια της κόρης μου, με τη φωνή της… Και προχωράμε.
Δείτε φωτογραφίες - πηγή: noupou.gr
