Από τα πιο γνωστά χωριά, και ιστορική έδρα του Δήμου Πωγωνίου, είναι το Δελβινάκι, σχεδόν στο κέντρο της περιοχής, στα 700 μ. υψόμετρο. Ένα κεφαλοχώρι που περιβάλλεται από όμορφη φύση, αποτελεί ιδανικό σημείο για να γίνει η βάση των εξορμήσεών σας. Διαθέτει έναν απλό αλλά περιποιημένο ξενώνα και μία ή δύο ταβέρνες, ενώ είναι εύκολα προσβάσιμο με τα πόδια, ιδανικό για χαλαρές βόλτες. Θα επισκεφθείτε το Παρθεναγωγείο-Αρρεναγωγείο, ένα πανέμορφο κτίριο όπου δίδαξε ο ποιητής Γεώργιος Γαζής, και στο οποίο λειτουργούσε η Ταπητουργική Σχολή του ΕΟΜΜΕΧ μέχρι το 1989. Εξίσου εντυπωσιακή είναι η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, χτισμένη το 1620, στο κέντρο του χωριού, διακοσμημένη με τοιχογραφίες του 1646.

Μία ακόμη στάση μπορεί να είναι το Λαογραφικό Μουσείο Δελβινακίου – «Νικόλαος Πατσέλης». Την ιστορία του κατόχου του κλειδιού θα την ακούσετε στο καφενείο του χωριού. Αν επιθυμείτε θέα και απόλυτη ησυχία, κατευθυνθείτε λίγο έξω από το χωριό, στον λόφο όπου βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, χτισμένη τον 17ο αιώνα. Εδώ βρίσκονται και τα ερείπια της αρχαίας Ακρόπολης.

Από το Δελβινάκι, μπορείτε να κινηθείτε βόρεια προς το πανέμορφο Δολό, περνώντας από την Πωγωνιανή. Η Πωγωνιανή ή Βοστίνα, σκαρφαλωμένη σε υψόμετρο 750 μ., αποτελούσε σημαντικό εμπορικό κέντρο τον 19ο αιώνα. Γι’ αυτό το χωριό είναι γεμάτο με εντυπωσιακά πέτρινα αρχοντικά. Ξεχωρίζει το εγκαταλελειμμένο Σεράι του Μπέη, χτισμένο το 1880, καθώς και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1873), μια τρίκλιτη βασιλική με 15 μικρούς τρούλους στηριγμένους σε κίονες. Για μια μικρή πεζοπορία, μπορείτε να ακολουθήσετε το μονοπάτι που οδηγεί στο φαράγγι του Κουβαρά, ένα τοπίο γεμάτο δέντρα όπως οξιές, βελανιδιές και πλατάνια. Αν έχετε χρόνο, επισκεφθείτε το Λαογραφικό Μουσείο Πωγωνίου, το Μουσείο ΤΑΧ-ΤΗΛΕ, αφιερωμένο στην τηλεφωνία και στα ταχυδρομεία. Μην παραλείψετε το Εργαστήριο Ψηφιδογραφίας και το Εκθετήριο Έργων Τέχνης των Γιάννη και Νίκου Κολέφα. Για να τα επισκεφθείτε, ζητήστε από τον κ. Βασίλη στην ταβέρνα του χωριού να φωνάξει τον κ. Σταύρο, ο οποίος θα σας ξεναγήσει.

Το Δολό απέχει μόλις 8 χλμ. από την Πωγωνιανή και είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός, ένας από τους ομορφότερους στην περιοχή. Αφήστε το αυτοκίνητο και περπατήστε στους λιθόστρωτους δρόμους, θαυμάζοντας τα πανέμορφα πέτρινα αρχοντικά. Ξεχωρίζει η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1814), ένα εξαίσιο δείγμα ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής. Συνεχίστε την εξερεύνηση περπατώντας προς τη χαράδρα του Κουβαρά, όπου βρίσκονται ο παλιός νερόμυλος και το πέτρινο γεφύρι της «Νοννούλως». Το γεφύρι του Δολού (1926) επίσης αξίζει να το επισκεφθείτε, καθώς από εκεί ξεκινά το μονοπάτι που καταλήγει στην Πωγωνιανή.

Αφού ολοκληρώσετε την επίσκεψη στο Δολό, μπορείτε είτε να επιστρέψετε στη βάση σας για ξεκούραση, είτε να συνεχίσετε την εξερεύνηση περνώντας από Μερόπη και Παλαιόπυργο. Στον Παλαιόπυργο, ρωτήστε τους ντόπιους πώς θα βρείτε το παλιό γεφύρι και τον νερόμυλο στη θέση Γκρέτσι.

Ο δρόμος της επιστροφής περνά από την Κάτω Μερόπη και το Ωραιόκαστρο. Το Ωραιόκαστρο είναι ένα μικρό χωριό σε υψόμετρο 557 μ., στις όχθες του ποταμού Γορμού, με θέα στις κορυφές της Τύμφης και της Νεμέρτσικας. Αν και δεν είναι τόσο εντυπωσιακό όσο το Δολό, αξίζει μια επίσκεψη στις πηγές της Γκλάβας, όπου βρίσκονται οι πηγές του ποταμού Γορμού, καθώς και ο καταρράκτης Δέση. Στην άλλη πλευρά του χωριού, θα βρείτε το πέτρινο δίτοξο γεφύρι (1889), που προσεγγίζεται εύκολα με μια σύντομη πεζοπορία. Αν έχετε περισσότερο χρόνο, αναζητήστε τον παλιό νερόμυλο ή επισκεφθείτε τα προϊστορικά ταφικά μνημεία και οικιστικά λείψανα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού και της Ελληνιστικής περιόδου. Αν βγείτε λίγο έξω από το χωριό, προς το Βασιλικό, θα βρείτε και τις πηγές Κεφαλόβρυσο, με τρεχούμενα νερά και πλούσιο πράσινο.

Επόμενο χωριό, ο Άγιος Κοσμάς όπου μπορείτε να κάνετε μια στάση για φαγητό, πριν πάτε προς τη Βήσσανη. Η Βήσσανη τώρα, ανήκει και αυτή στα πιο γνωστά χωριά του Πωγωνίου και θα την βρείτε στα 754 μ. υψόμετρο. Ιδρύθηκε κατά το 14ο αιώνα και διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την παλιά ηπειρώτικη αρχιτεκτονική της. Στην πλατεία με τον μεγάλο πλάτανο τα καλοκαίρια γίνονται τα ανταμώματα των ντόπιων που μένουν στις πόλεις και έρχονται να περάσουν τις διακοπές τους στο χωριό. Εκεί, στη μία της πλευρά θα δείτε και το παλιό πέτρινο ρολόι του 1873, παραδίπλα εντυπωσιάζει το διώροφο Παρθεναγωγείο, που κτίστηκε την ίδια χρονιά από Βησσανιώτες που ζούσαν στο εξωτερικό ενώ από την άλλη πλευρά, μερικά μέτρα πιο πάνω θα δείτε το επίσης εντυπωσιακό κτίριο του Αρρεναγωγείου. Ανεβείτε και τα λιγοστά σκαλάκια στο πίσω μέρος της πλατείας για να επισκεφθείτε την όμορφη εκκλησία του Αγίου Νικολάου, μια τρίκλιτη βασιλική του 1791. Αφιερώστε λίγο χρόνο στο χωριό για να περπατήσετε τα στενά δρομάκια του και να θαυμάσετε τα παλιά πετρόκτιστα αρχοντικά και βγείτε εκτός της Βήσσανης για να επισκεφθείτε την Ιερά Μονή Άβελ του 1770 αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Όμορφη βόλτα και αυτή προς το Καλπάκι, ένα χωριό με βαριά ιστορία. Μάλιστα υπάρχει και Στρατιωτικό Μουσείο όπου αφηγείται την ιστορία του πολέμου του 1940 μέσα από βίντεο αλλά και διάφορα αντικείμενα -εκθέματα της εποχής. Επίσης, στο χωριό υπάρχει και μνημείο αφιερωμένο στους πεσόντες. Στον γυρισμό αξίζει να κάνετε μια στάση και στο όμορφο χωριό των Δολιανών. Η φύση γύρω από το χωριό είναι πλούσια με τις βελανιδιές να υπερισχύουν ενώ η θέα του στην κοιλάδα του ποταμού Καλαμά, κάπως χαλαρώνει το βλέμμα από τις βουνοκορφές που υπάρχουν γύρω γύρω. Πριν μπείτε στο χωριό, θα κάνετε μια στάση στον Άγιο Δημήτριο, ένα από τα πιο παλιά μνημεία της βυζαντινής εποχής, χτισμένο το 1127. Συνεχίζοντας θα φθάσετε στην πλατεία όπου εκτός από τα καφενεία βρίσκεται και η κεντρική εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου, η οποία μάλιστα θεμελιώθηκε ύστερα από υπόδειξη του πατέρα Κοσμά το 1790, ενώ ακόμα και ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων χρηματοδότησε την ανοικοδόμησή της.