Η ακριβής αιτία των αυτοάνοσων νοσημάτων είναι άγνωστη. Τι είναι αυτό που πυροδοτεί το ανοσοποιητικό σύστημα να τροποποιήσει την φυσιολογική του λειτουργία και να στραφεί – εκτός των ξένων εισβολέων (π.χ. ιοί, βακτήρια κ.ά.) – και εναντίον των δικών του στοιχείων; Πολλές θεωρίες έχουν προταθεί.

Μια πρόσφατη μελέτη έχει αυξήσει την πιθανότητα ότι το άγχος μπορεί να προκαλέσει δυνητικά κάποια αυτοάνοση πάθηση, όπως ο ερυθηματώδης λύκος ή η ρευματοειδής αρθρίτιδα, επειδή διαπίστωσε υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων, σε άτομα που είχαν προηγουμένως διαγνωστεί με διαταραχές που σχετίζονται με το στρες.

Αλλά προτού αποδεχθούμε μια πιθανή σχέση μεταξύ του στρες και της αυτοάνοσης νόσου, ας εξετάσουμε πώς καθορίζουμε τους όρους «αυτοάνοση ασθένεια», «άγχος» και «διαταραχή που σχετίζεται με το άγχος»

Τι είναι η Αυτοάνοση Νόσος;

Πρόκειται για συναρπαστικές και μυστηριώδεις καταστάσεις στις οποίες το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος επιτίθεται στους δικούς του ιστούς.

Υπάρχουν πολλά αυτοάνοσα νοσήματα. Μερικά από τις πιο γνωστά είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος, η ψωρίαση, η πολλαπλή σκλήρυνση, ο διαβήτης τύπου 1 κ.ά.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μια κατάσταση χαρακτηρίζεται «αυτοάνοση» όταν η αιτία είναι  άγνωστη και στην οποία υπάρχει φλεγμονή ή το ανοσοποιητικό σύστημα φαίνεται να είναι ενεργό. Αυτό είναι λάθος και μη επιστημονικά τεκμηριωμένο.

Τι είναι το άγχος;

Ένας κοινός ορισμός του «στρες» είναι οποιαδήποτε εμπειρία που προκαλεί ένταση, είτε σωματική, ψυχολογική ή συναισθηματική, κατά την οποία τα επινεφρίδια απελευθερώνουν αδρεναλίνη, οδηγώντας σε γρήγορο σφυγμό και αναπνοή, και αυξημένη αρτηριακή πίεση.

Ωστόσο, είναι θεωρητικό ότι το επίμονο άγχος (όπως ανησυχία για τα οικονομικά, ψυχική ή σωματική υγεία ή διαπροσωπικές σχέσεις) μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια ασθένεια όπως υψηλή αρτηριακή πίεση ή αυτοάνοση ασθένεια.

Αυτό που προκαλεί άγχος για ένα άτομο είναι πολύ εξατομικευμένο.

Για άλλους, ωστόσο, η ίδια ακριβώς κατάσταση μπορεί να μην προκαλεί ανησυχία. Μια αγχωτική εμπειρία μπορεί επίσης να προκαλέσει σωρεία αντιδράσεων στο σώμα.

Τι είναι μια διαταραχή που σχετίζεται με το άγχος;

Υπάρχει μια μεγάλη διαφορά μεταξύ του στρες και της «διαταραχής που σχετίζεται με το άγχος», στην οποία αναπτύσσεται μια συγκεκριμένη, καλά καθορισμένη κατάσταση ή ασθένεια μετά από ένα συγκεκριμένο και έντονα αγχωτικό συμβάν.

Ένα δραματικό παράδειγμα είναι η διαταραχή του μετατραυματικού στρες (PTSD), στην οποία ένας σοβαρός σωματικός ή ψυχολογικός τραυματισμός οδηγεί σε πλήθος προβλημάτων, όπως ενοχλητικές, παρεμβατικές αναμνήσεις του τραυματικού συμβάντος, προβλήματα μνήμης, απάθεια και ευερεθιστότητα.

Η σχέση μεταξύ αυτοάνοσων ασθενειών και ψυχωτικών διαταραχών

Υπάρχουν κλινικές και επιδημιολογικές μελέτες μεγάλης κλίμακας, που βρίσκουν αυξημένα επίπεδα φλεγμονωδών δεικτών σε ασθενείς με ψύχωση.

Επίσης έχουν βρεθεί θετικές συσχετίσεις μεταξύ αυτοάνοσων ασθενειών και ψύχωσης. Συγκεκριμένα, οι αυτοάνοσες ασθένειες όπως η πολλαπλή σκλήρυνση και ο Ερυθηματώδης Λύκος είναι γνωστό ότι έχουν υψηλότερες συχνότητες νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της ψύχωσης, σε σύγκριση με τους υγιείς μάρτυρες.

Υπάρχουν πιθανοί μηχανισμοί υπεύθυνοι για τη συσχέτιση αυτή, όπως η επίδραση των αυτοαντισωμάτων και η δυσλειτουργία των Τ- και Β-κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος.

Το μυστήριο της αυτοάνοσης ασθένειας συνεχίζεται…

Το αν το άγχος ή οι διαταραχές που σχετίζονται με το άγχος παίζουν σημαντικό ρόλο παραμένει θεωρητικό.

Ακόμη πιο σημαντικό είναι το ερώτημα εάν κάποια συγκεκριμένη θεραπεία αυτών των ψυχολογικών ασθενειών που προκαλούνται από άγχος μπορεί να αποτρέψει το αυτοάνοσο νόσημα. Προσβλέπουμε σε μια ευρύτερη κλινική δοκιμή που εξετάζει αυτήν τη συναρπαστική  αυτή πιθανότητα.

*Η Ελένη Κομνηνού είναι Ρευματολόγος, Διευθύντρια Κλινικής Αυτοάνοσων Ρευματικών Παθήσεων Μetropolitan General